Neutrino's

Amerikaanse en Japanse wetenschappers zeggen te kunnen bewijzen dat de beste en snelste boodschapper in het heelal gewicht heeft. Van de zogeheten neutrino's is lang aangenomen dat ze gewichtloos zijn.

De wetenschappers maakten hun ontdekking bekend tijdens het congres Neutrino 98 in de Japanse stad Takayama. Als nieuw onderzoek dit resultaat bevestigt, zou de ontdekking volgens hen het ontstaan van de kosmos kunnen verklaren.

Neutrino's staan in de natuurkunde bekend als spookachtige deeltjes die zonder weerstand door elk obstakel gaan. Ze komen vrij bij kernreacties in sterren. Ze zijn niet waar te nemen, maar aan te tonen door de reacties die ze veroorzaken. Neutrino's reizen ontzettend snel. Door die vluchtigheid was hun bestaan heel moeilijk aan te tonen. Het bestaan van neutrino's werd in 1957 ontdekt. Sindsdien zijn de deeltjes object van experimenteel en theoretisch onderzoek geweest.

Volgens John Learned, hoogleraar natuurkunde en astronomie aan de Universiteit van Hawaï, kan de ontdekking licht werpen op de vraag wat er is gebeurd enkele milliseconden na de zogenaamde oerknal. Mogelijk is het ook een verklaring van de zwaartekracht.

Volgens Maarten de Jong, medewerker van het laboratorium Nikhef in Amsterdam, is die opgetogenheid niet overdreven. Ook hij spreekt van een doorbraak. „In Europees verband hebben we ook naar bewijzen gezocht. Maar tot op heden zonder resultaat”.

Aan het experiment dat nieuw licht op neutrino's heeft geworpen, namen wetenschappers van veertien universiteiten deel. Het werd verricht in een tank met zeer zuiver water, een kilometer diep in een oude Japanse zinkmijn, om zo storende invloeden van straling tot een minimum te beperken. Het onderzoek onder de naam Super-Kamiokande heeft 200 miljoen gulden gekost.

Genenproject

Een Amerikaanse particuliere firma gaat met volautomatische apparatuur de ongeveer 60.000 genen van de mens in drie jaar vaststellen en in kaart brengen. Hiermee steekt het dochterbedrijf van Perkin-Elmer, een grote Amerikaanse fabrikant van chemische analyseapparatuur, het Human Genome Project (HGP) de loef af.

Het met Amerikaanse overheidsgelden gefinancierde HGP werd zeven jaar geleden gesticht door de Amerikaanse bioloog James Watson, die samen met Crick de structuur van het menselijke DNA ontdekte en hier de Nobelprijs voor kreeg. Halverwege het vijftien jaar omvattende programma heeft het HGP pas 3 procent van het menselijke erfgoed in kaart gebracht. Veel experts vinden het nieuwe project dan ook onrealistisch.

Craig Venter, de wetenschappelijke vader van het commerciële project, kondigde de plannen aan in het vakblad Science van afgelopen vrijdag. Voor hij vorige maand bij de Perkin-Elmerdochter begon, leidde Venter het openbare Instituut voor Genenonderzoek in Rockville, Maryland.

De onderzoeker heeft onlangs een verkorte procedure uitgewerkt voor het in kaart brengen van genen, maar kon dit niet technisch verwezenlijken. Daarom kwam het aanbod van Perkin Elmer precies op tijd. Als alles volgens plan verloopt, zal het bedrijf met zijn volautomatische apparatuur volgens Venters methode alle concurrerende ondernemingen in snelheid verslaan.

De huidige procedure ordent en rijgt duizend genensnippers in gemiddeld acht uur aaneen. Venter bereikt volgens eigen zeggen met zijn methode en nieuwe machines in maar 15 minuten en voor eentiende van de kosten hetzelfde doel.

Velen zijn bezorgd dat, als Venter slaagt, één enkele particuliere onderneming controle krijgt over de kennis van het totale menselijke erfgoed – en dit mogelijk voor geneeskundige, farmaceutische en andere doelen kan gebruiken.

Het Amerikaanse bedrijf belooft dat het gros van de ontdekkingen algemeen beschikbaar komt. Maar resultaten die commerciële winst opleveren, houdt het voorlopig voor zichzelf, om er eventueel patent op aan te vragen.

Mars-water

In de Mars-bodem zou zich meer water kunnen bevinden dan tot dusver werd aangenomen. Dit blijkt uit waarnemingen van de atmosfeer van de Rode Planeet door de Hubble Ruimtetelescoop, zo meldde het vakblad Science vrijdag. De aanwezigheid van water is belangrijk omdat het een van de bouwstenen van leven is.

Wetenschappers berekenden aan de hand van de hoeveelheden deuterium ('zwaar waterstof') en waterstof in de Martiaanse atmosfeer hoeveel water onze buurplaneet zou zijn verloren en hoeveel zij nog bevat. In de poolkappen en mogelijk in het binnenste van Mars zou er nog ijs gevangen zijn, zeggen de wetenschappers van onder meer het Goddard Space Flight Center van de NASA.

Hackerprijs

Maurice Wessling en Rob Gonggrijp hebben afgelopen weekwisseling de Vosko-Trofee voor jonge netwerkstrijders in de wacht gesleept. De twee kregen de prijs, een trofee en een geldbedrag van 10.000 gulden, voor de organisatie van het zomerkamp Hacking in Progress (HIP). Dat werd vorig jaar augustus in het Kotterbos in Almere-Buiten gehouden.

De jury vond dit project, dat inmiddels in Florence en Berlijn een vervolg kent, internationaal van het meeste belang in zowel maatschappelijk als technologisch opzicht.

HIP '97 trok 2500 hackers naar de camping in Almere-Buiten. De helft van de deelnemers kwam uit Nederland, de rest uit alle windstreken, uiteenlopend van Singapore tot Canada. De deelnemers bogen zich tijdens HIP niet alleen over de 500 pc's, maar ook over onderwerpen als de oprukkende commercie, het toenemende overheidstoezicht en censuur op Internet en „spamming”, het ongevraagd toezenden van vaak omvangrijke boodschappen via e-mail.

Noviteit op de HIP was de HIP-car, een robot die door de deelnemers via Internet werd bestuurd. De Vosko Trofee voor Jonge Netwerkstrijders is voor de derde achtereenvolgende keer uitgereikt.

Open Dag Chemie

Komende zaterdag wordt de landelijke Open Dag Chemie gehouden. Dit jaar gaan op 88 plaatsen de deuren open voor het publiek. Geïnteresseerden kunnen een kijkje nemen bij universiteiten, chemische bedrijven, biotechnologische bedrijven, ziekenhuizen en waterzuiveringsinstallaties.

Vanuit de organisatie is er dit jaar extra aandacht voor veiligheid. Bij een open dag van Philip Morris vorig jaar moest een aantal mensen naar het ziekenhuis toen het onverwacht ging stormen. Veel bedrijven laten de bezoekers om veiligheidsredenen niet op eigen gelegenheid over het terrein rondlopen, maar bieden een gestructureerd programma aan.

Automatisch vuilophaalsysteem

Voor het ophalen van vuilnis is voortaan niet meer nodig dan één druk op de knop. De man in de cabine van de vuilniswagen ziet op een monitor of de wagen goed staat ten opzichte van de vuilcontainer op het trottoir of in de berm. Daarna bedient hij met een knop een robotarm aan de zijkant van zijn vuilniswagen. Per vuilnisauto is met het nieuwe systeem nog slechts één medewerker nodig. Het juninummer van het TNO-magazine bericht hierover.

Samen met twee bedrijven, Orlaco en Geesink, heeft TNO een systeem ontwikkeld om containers automatisch te identificeren, op te pakken en te legen. Orlaco is gespecialiseerd in geautomatiseerde producten voor de afvalverwerking, Geesink fabriceert vuilniswagens.