Strandwesp
Het is 11 meter hoog en even zo breed. Het rijdt op drie manshoge wielen en verricht metingen tot op een diepte van 8 meter. Rijkswaterstaat gaat dit gevaarte met de naam “Water- en strand-profiler” (Wesp) gebruiken om de erosie van de kust te meten. Gistermorgen begon de Wesp zijn werk op het strand van Egmond aan Zee, een gebied waar veel zandafslag plaatsvindt.
Drie weken doet deze dienst van het ministerie van verkeer en waterstaat veldonderzoek naar het gedrag van zand onder water en de oorzaken van kustafslag. Het voertuig meet de bodemligging, stroming en zandtransporten. Zo is snel te zien waar de zee de kustlijn te veel aantast en waar er zand bij moet.
Het onderhoud van de kust kost jaarlijks 60 miljoen gulden. Een belangrijk deel van dat geld is nodig voor de Noord-Hollandse kust, die veel te lijden heeft onder erosie. Gistermorgen kon de Wesp meteen aan de slag: bij Egmond aan Zee was juist de afgelopen week weer veel zand weggespoeld. Het apparaat begon met een meting langs een van de raaien, een denkbeeldige lijn die loodrecht op de kust staat, om vast te stellen of er zandsuppletie nodig is. Voorheen deed Rijkswaterstaat zulk onderzoek met behulp van bootjes of vanuit de lucht. Het voordeel van de Wesp is dat het apparaat ook bij moeilijke weersomstandigheden inzetbaar is.
De zestig meetinstrumenten aan boord van de Wesp moeten een goed beeld geven van de krachten die op den duur van invloed zijn op aan- en afvoer van zand. Door de metingen van de aanstaande drie weken dit najaar en in de komende jaren te herhalen, is het mogelijk het 'gedrag' van zandbanken onder water over een reeks van jaren in kaart te brengen.
Rijkswaterstaat werkt in het onderzoek samen met onderzoekers uit België, Groot-Brittannië, Spanje en Frankrijk.
Kloonkalf dood
Het Franse kalf Marguerite, dat gekloond is uit een spiercel, is begin deze maand gestorven aan een infectieziekte. Jean-Paul Renard van het Parijse onderzoeksinstituut INRA, waar Marguerite op 20 februari geboren is, sluit niet uit dat het dier door het kloonproces een verzwakt immuunstelsel had. Dat berichtte het tijdschrift New Scientist afgelopen zaterdag.
Kort na de geboorte vertoonde het dier problemen vanwege een infectie aan het navelstompje. Om dat te behandelen werd het dier apart gehouden en kreeg het antibiotica toegediend. Op 25 maart probeerde het kalfje uit de kooi te ontsnappen door zich tussen de spijlen en de vloer van het hok te wringen. Dat lukte, maar veroorzaakte letsel aan haar ruggengraat en dijspieren. De infectie breidde zich uit naar de beschadigde weefsels en op 4 april stierf het dier.
Renard sluit niet uit dat de snelle verspreiding van de infectie mede veroorzaakt is door een zwak immuunstelsel als gevolg van het klonen. Het stiertje Narcisse, dat net als Marguerite gekloond is uit een spiercel van een koeienembryo en tien dagen later is geboren, is kerngezond. Toch hebben de wetenschappers het dier overgebracht naar een betere kooi, om herhaling van het voorval te voorkomen.
Koelcel
Vijftien studenten van de Katholieke Universiteit Nijmegen brengen de nacht van woensdag op donderdag door in een koelcomplex in Nijmegen. De temperatuur is daar 20 graden onder nul, terwijl wind van ventilatoren ervoor zorgt dat het nog veel kouder aanvoelt.
De studenten zijn deelnemers aan een expeditie naar Groenland, die de Nijmeegse universiteit organiseert wegens het 75-jarig bestaan. In augustus of september gaan de studenten echt op pad, maar ze zijn al een halfjaar bezig zich voor te bereiden op de extreme omstandigheden die ze zullen aantreffen op de ijskap. Diverse deelnemers zijn al afgevallen.
De overnachting in het koelcomplex moet de studenten leren hoe ze moeten omgaan met het materiaal en met hun eigen lichaam bij dergelijke lage temperaturen. Een groep studenten is van plan de Humboldtgletsjer op Groenland te onderzoeken. Daar zal het nog kouder zijn dan min 20 graden.
Andere onderzoeksprojecten op Groenland zijn onder meer de leefomstandigheden van jonge inuït en de gevolgen van mondiale milieuproblemen voor de flora en fauna op Groenland. De studenten houden tijdens de expeditie contact met de universiteit via Internet.
Maansonde
Astronaut Wubbo Ockels laat zich niet uit het aardse veld slaan. Ruim een week nadat de twaalf lidstaten van de ESA vanwege de kosten zijn Euromoon-project hebben afgeblazen, komt de astronaut met een nieuw plan: LunarSat. Dit was al onderdeel van Euromoon, maar het wordt nu door Ockels als zelfstandige onderneming gepresenteerd.
LunarSat is een kleine ruimtesonde van 100 kilo, die in 2000 in een baan om de maan moet worden gebracht. Het ruimtevaartuig brengt nauwkeurig het gebied in kaart waar in 2001 de Euromoon Lander had moeten neerstrijken. Hoewel Euromoon niet doorgaat, denkt Ockels toch dat het project van groot belang is voor Europa. „Temeer daar het een educatief project is van vijftig jonge Europese ingenieurs. Een project waar zij al anderhalf jaar mee bezig zijn”, zegt hij.
„Zeker voor hen zou het een bijzondere teleurstelling zijn als ook dit project niet doorging. Aan de andere kant betekent doorgang een enorme stimulans voor deze jonge ruimtevaartspecialisten en dus voor de Europese ruimtevaart”.
LunarSat kost 15 miljoen gulden. Ockels denkt dat hier wel geld voor op tafel komt.
Investeren
In zijn jaarrede heeft de president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW), prof. dr. ir. P. J. Zandbergen, de Nederlandse wetenschappelijke wereld opgeroepen zich in te zetten voor een plan dat regering en parlement moet bewegen binnen enkele jaren 1 miljard gulden per jaar meer beschikbaar te stellen.
De Nederlandse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling lopen de afgelopen tien jaar gestaag terug ten opzichte van de omringende landen. De sterkste achteruitgang is te meten in het bedrijfsleven, maar ook de overheid laat het danig afweten, zegt Zandbergen.
Om op het peil van 1987 terug te keren, zouden overheid en bedrijfsleven samen 2,5 miljard gulden extra in wetenschap en technologie moeten investeren. Omdat het bedrijfsleven steeds minder geïnteresseerd is in fundamenteel onderzoek, ligt er volgens hem een taak voor de overheid. De president van de KNAW verwijst naar president Clinton, die na jaren van stilstand het Congres onlangs heeft verrast met voorstellen die een groei van de uitgaven voor onderzoek met 6 procent behelzen.
De Nederlandse wetenschappers moeten duidelijk maken waarvoor die nieuwe middelen moeten worden ingezet. De KNAW is bereid het initiatief te nemen voor zo'n campagne, aldus Zandbergen.
IJsblok
Van de ijskap van Antarctica is een blok van 40 bij 5 kilometer losgeraakt. Daardoor is een ijsplaat ter grootte van 12.000 vierkante kilometer ernstig in zijn stabiliteit bedreigd.
Dit blijkt volgens een onderzoek van de Universiteit van Colorado uit satellietfoto's. De Larsen-B-shelf-ijsplaat drijft naast het zuidelijk van Argentinië gelegen Palmerschiereiland op het water.
Als de plaat, met een oppervlakte van ruim een kwart van Nederland, verbrokkelt of losraakt, komt in één keer meer ijs los van het Zuidpoolgebied dan de afgelopen twintig jaar bij elkaar.
Volgens het onderzoek heeft het afbrokkelen van de ijskap te maken met het broeikaseffect. Sinds de jaren '40 is de gemiddelde temperatuur in de regio gestegen met 2,5 graden.
