BIESBOSCH – Vrijdagavond, 23.30 uur. Stilte in het waterrijke natuurgebied. Het zachte klotsen van de riemen van een roeiboot valt nauwelijks uit de toon. Alsof er hier en daar een kikker in het water plonst. Geruisloos legt de boot aan bij de dijk die de Petrusplaat omgeeft, een van de enorme met drinkwater gevulde spaarbekkens die de Biesbosch rijk is.

Een paar duistere figuren sluipen over de dijk en klimmen over het hek, een jerrycan tussen zich in. Voorzichtig legen ze de inhoud van het vat in het water. Een melkachtige suspensie met Shigella dysenteriae-bacteriën –de veroorzakers van dysenterie, een ernstige darminfectie– stroomt het water in en verspreidt zich geleidelijk door het bassin dat een groot deel van de bevolking van Zuidwest-Nederland van drinkwater voorziet. Hoe kwetsbaar is onze drinkwatervoorziening?

De veiligheid van het drinkwater is niet voor 100 procent te garanderen, geeft J. C. Berkhuizen toe. Berkhuizen is manager klant en kwaliteit bij de Vereniging van Waterleidingbedrijven in Nederland (Vewin). „We analyseren op tientallen stoffen en micro-organismen, het Waterleidingbesluit schrijft precies voor welke. Het is echter ondoenlijk om op alle denkbare gevaren te testen.”

Tweederde van het drinkwater dat in Nederland uit de kraan stroomt, is grondwater. De rest komt uit Rijn en Maas. „Grondwater is van nature vrij schoon en ondergaat niet veel bewerkingen. We zuiveren het door middel van beluchting en zandfilters. Dat gebeurt in een gebouw, in bassins met een inhoud van 100.000 liter. De rest van de weg die het water van bron naar kraan aflegt, loopt ondergronds. Dat geldt ook voor de verdeelstations. Het is moeilijk om op die plaatsen te saboteren, maar sinds 11 september durven we van niets meer te zeggen dat het onmogelijk is.”

Rivierwater is kwetsbaarder, vervolgt Berkhuizen. „Oppervlaktewater vereist een intensieve filtering en de aanvoer van water is niet constant. Om de watervoorziening te waarborgen, is er een aantal spaarbekkens in de Biesbosch en de duinen aangelegd. Die bekkens zijn niet alleen een reservevoorraad voor droge tijden, maar dienen ook als eerste zuiveringsstap waarin het vuil bezinkt.” Spaarbekkens zijn de enige plaatsen waar het water zich aan de oppervlakte bevindt. De watervoorraad is omgeven door hekken en wordt 24 uur per dag bewaakt. „Naar aanleiding van de verhoogde dreiging hebben we op dit moment de bewaking verscherpt.”

Om de kwaliteit van het water te waarborgen, nemen de waterwinbedrijven voortdurend op verschillende punten steekproeven. Berkhuizen: „We controleren volgens een vast ritme spaarbekkens, bronnen, pompstations en tappunten op ongerechtigheden. We zoeken naar stoffen en micro-organismen die vanuit milieu of industrie in het water zijn beland, bijvoorbeeld zware metalen of ziekteverwekkers. De uitslag van de tests is in de meeste gevallen in een paar uur bekend. Ook meten we de radioactiviteit.”

Speuren naar alle mogelijke micro-organismen is ondoenlijk. Als alternatief kweken de waterwinbedrijven coliformen, een groep bacteriën die gemakkelijk groeit. „Als de hoeveelheid coliformen toeneemt, zegt dat iets over de waterkwaliteit in zijn geheel en grijpen we in.” De veroorzakers van tyfus en dysenterie behoren tot de groep van gemakkelijk groeiende bacteriën. Een besmetting met een grote hoeveelheid bacteriën zou dus bij een steekproef worden opgemerkt, maar kleine aantallen kunnen de mazen van het net passeren. Honderd shigellabacteriën zijn voldoende om een infectie tot stand te brengen.

Naast de chemische en bacteriologische testen hebben de drinkwaterbedrijven beschikking over 'levende' experimenten. „Een deel van het water dat we innemen, wordt geleid door aquaria die vissen en mossels bevatten, dieren die weinig vervuiling kunnen hebben. We houden ze continu in de gaten. Als de dieren afwijkend gedrag vertonen, schakelen we dat deel van het innamecircuit meteen uit door een aantal pompstations stil te leggen.” De dieren dienen als indicator voor het opsporen van chemicaliën. Bacteriën hebben geen invloed op hun gezondheid.

Van een gebrek aan drinkwater is bij een vervuiling niet direct sprake. „De infrastructuur van het waterleidingcircuit is erop ingesteld om in dat geval via andere bronnen drinkwater aan te voeren. Als meerdere innameplaatsen onbruikbaar zijn, schakelen we over op de nooddrinkwatervoorziening, 3 liter per persoon per dag, maar dat is nog nooit nodig geweest.”