Stalen geraamte
redding voor duizenden

Manhattan, Brooklynbrug, vorige week dinsdagmorgen, 9:45 uur. „Het tafereel lijkt op de exodus. Tienduizenden mensen marcheren in een rustige, ordelijke menigte over de brug, zonder om te kijken. De groep weerspiegelt de diversiteit van New York: van chassidische Joden tot Afrikanen in vol ornaat, Russen, Polen en Puerto-Ricanen. Iedereen blijft kalm, niemand gilt. Midden op de brug voelen we een ver gerommel, als van de donder, en we draaien ons om. Het onmogelijke gebeurt. De zuidelijke toren van het World Trade Center schudt en stort, als in een primitief toneelstuk, met een schreeuw op de grond. Het uiteenvallen van een stevig gebouw tot puin en stof duurt maar enkele seconden en het is voorbij. Een gebronsde man balt zijn vuisten naar de lucht, en gilt: You bastards!”

Het onmogelijke gebeurt? Een van de hoofdontwerpers van het immense handelsgebouw, Leslie E. Robertson, verklaarde in 1993 dat bij de bouw van het World Trade Center (WTC) in New York rekening is gehouden met de mogelijkheid dat een groot vliegtuig tegen een van de torens zou vliegen. „De gebouwen zijn daartegen bestand”, zei Robertson toen tijdens een lezing op de Technische Universiteit Delft. Waren de Twin Towers een Titanic in het kwadraat, bedoeld om nooit te kunnen vergaan?

De Delftse bouwkundige prof. ir. J. Berenbak kent Robertson persoonlijk en betreurt het dat die nu in de media door het slijk gehaald wordt, alsof het gebouw niet veilig genoeg was. „Het gebouw heeft juist een gigantische oversterkte”, zegt Berenbak. „Het is ontworpen aan het eind van de jaren zestig, toen men nog niet over goede computers beschikte. Je lette destijds vooral op windbelasting en verticale belasting, en dat soort grote vliegtuigen waren er nog niet.”

In 1993 is er ook een aanslag op het WTC; er ontploft een autobom in de parkeergarage. De krater is vijf verdiepingen diep, maar de torens blijven staan. Robertson besluit om opnieuw na te rekenen wat de belasting van het gebouw kan zijn. Hij beschikt dan over veel betere rekenapparatuur. Berenbak: „Toen bleek dat je een groot gat in de gevel kon maken voor de zaak zou bezwijken. Er is sprake van een flinke ”redundancy”: andere delen van de constructie nemen de belasting over, er is een tweede draagweg. Robertson heeft toen inderdaad gezegd dat er wel een Boeing 707 tegen kon vliegen. Maar daarbij heeft hij niet gedacht aan een kerosinebrand.”

De Delftse hoogleraar is ervan overtuigd dat juist de sterkte van het gebouw de redding heeft betekend van veel mensen op de lagere verdiepingen. „Doordat de torens niet meteen ingestort zijn, konden duizenden mensen geëvacueerd worden. Compliment voor de ontwerper, er zijn maar weinig gebouwen die zo'n klap kunnen hebben.”

Hij krijgt bijval van de directeur van Skilling, een bouwbedrijf uit Seattle van Robertsons collega, die mede aan de wieg van het WTC stond. J. D. Magnusson krijgt telkens dezelfde vraag: Waarom zijn de torens ingestort? „Ik antwoord met een tegenvraag: Hoe komt het dat ze zo lang bleven staan? Negenennegentig procent van alle gebouwen zou onmiddellijk instorten als ze door een Boeing 767 geraakt werden.” Ook hij wijst op de redundancy die de ontwerpers hebben aangebracht. „De tijd tussen de aanslag en het instorten heeft duizenden levens gered.”

Een van de overlevenden is Louis Lesce, die zich op de 86e verdieping van de noordelijke toren bevond. Tegen een verslaggever van CNN vertelt hij over zijn ontsnapping. „We liepen omlaag door de grijze rook en we zagen alleen wat knipperlichten. We hoorden gegil en sirenes, dat was erg angstaanjagend, en er kwam water uit de muren en het plafond, als een douche. Een laag water van enkele centimeters stroomde de trappen af. Na een minuut of vijf gingen de lichten uit.” Lesce is nog maar net beneden als de zuidelijke toren instort.

Aan de hand van de verhalen van de overlevenden blijkt dat de meeste mensen beneden de 89e verdieping van de noordelijke toren en de 60e verdieping van de zuidelijke toren de ramp hebben overleefd. Een van de grootste bedrijven in de torens, Morgan Stanley, mist minder dan veertig van de 3700 werknemers. Zij bevonden zich tussen de 43e en 59e verdieping van de zuidelijke toren en de evacuatie van hen begon al vóór de inslag in de noordelijke toren. Ook veel medewerkers van de hogere verdiepingen van de zuidelijke toren wisten te ontkomen. Het bedrijf Eurobanks had 260 medewerkers op de 84e verdieping. Tweehonderd van hen hebben zich inmiddels weer gemeld.

Prof. Berenbak, die het WTC zelf ook van binnen kent, zegt dat een volledige ontruiming van het immense kantoorgebouw zo'n drie uur in beslag neemt. „Maar binnen een uur is ongeveer de helft van de werknemers buiten.” Bij de zuidelijke toren zat er een uur tussen de aanslag en het instorten, bij de noordelijke toren was dat drie kwartier langer. Ter vergelijking: met de lift naar de bovenste verdieping duurde 4,8 minuten.

De vluchtroutes hebben een grote capaciteit, zegt Berenbak. „In principe kunnen alle personen van een verdieping erin. Er zitten rooksluizen voor de ingangen van de noodtrappen en in het trappenhuis heerst een overdruk zodat er geen rook binnendringt.”

Manhattan, noordelijke toren van WTC, vorige week dinsdagmorgen, 9:00 uur. Voor veel medewerkers van obligatiemakelaar Cantor Fitzgerald zijn alle vluchtwegen afgesneden. Het bedrijf telt 1000 werknemers, waarvan er 680 werken op de verdiepingen 101, 103, 104 en 105 van de noordelijke toren, meer dan tien verdiepingen boven de inslag. Directeur Howard Lutnick is laat, die morgen: het is de eerste schooldag van zijn vijfjarig zoontje. Hij arriveert als 'zijn' toren al in brand staat. Onderaan vraagt hij aan ieder die het gebouw ontvlucht van welke verdieping zij komen. Niemand komt van een hogere dan de 91e, tien verdiepingen te laag. Tot op dit moment heeft hij van geen enkele van de werknemers iets vernomen, ook niet van zijn broer die op de 103e werkte. Hij barst in tranen uit: „Ik moet iets doen voor die zevenhonderd gezinnen. Zevenhonderd gezinnen. Zevenhonderd gezinnen.”