Streepjescode

De functionaliteit van streepjescodes blijft niet binnen de winkeldeur. Overal waar met een groot aantal producten –of mensen– wordt gewerkt, doet de reeks strepen en cijfers zijn intrede. Ziekenhuislaboratoria registreren met streepjescodes de honderden buisjes bloed die dagelijks binnenkomen. Parkeerautomaten verzoeken de automobilist vriendelijk zijn kaartje voor het venster met het rode lampje te houden en berekenen vervolgens de prijs.

In de dikke en dunne strepen is een code verborgen die meestal uit meer dan tien cijfers bestaat en ook onder de strepen staat vermeld. Bij streepjescodes op producten bevat het eerste deel van het getal informatie over het land van herkomst, het soort product (een levensmiddel, een boek) en het bedrijf. Het tweede deel is een uniek productnummer. Van het hele assortiment van Coca Cola bijvoorbeeld, is het voorste deel van de code identiek. Uit die cijfers blijkt dat het een levensmiddel is van de firma Coca Cola. Het tweede deel maakt duidelijk dat het om een fles, een blikje of een tray van 24 blikjes gaat.

De centrale computer van een winkel bevat een database met informatie over alle producten. Aan elk artikel is een prijs gekoppeld, die na scannen op het scherm verschijnt. Op hetzelfde moment registreert de computer dat de voorraad met een exemplaar is afgenomen.

Een lichtpen of laser tast de code af. De witte gebieden weerkaatsen het licht en de donkere lijnen absorberen het. Een fotocel vangt de terugkaatsende bundel op en een computer maakt er een digitaal signaal van, een reeks nullen en enen. Een zwart segment staat voor een één, een witte voor een nul. De afmeting van de lijnen varieert. De dikste lijn staat voor vier enen, de dunste voor één. De combinatie van nullen en enen die de computer 'ziet' heeft dezelfde betekenis als het getal onder de streepjescode.

Morse
Aan het einde van de negentiende eeuw krijgen mensen voor het eerst behoefte aan snelle gegevensverwerking. De ponskaart is een eerste aanloop, maar de echte doorbraak komt in 1948. Bernard Silver, student aan het Drexel Institute of Technology in Philadelphia, vangt een discussie op tussen de eigenaar van een winkelketen en een onderzoeker. De directeur pleit voor onderzoek naar automatische gegevensopslag. De wetenschapper maakt het idee met de grond gelijk, maar het laat Silver niet los. Hij bespreekt de mogelijkheden met zijn vriend Norman Woodland.

Woodland stroomt over van plannen en gaat meteen aan de slag. Nadat een aantal ontwerpen in de prullenbak belanden, ziet hij de Morse-code voor zich. „Het enige wat ik hoefde te doen, was de stippen en strepen naar beneden doortrekken, zodat dikke en dunne lijnen ontstonden”, zegt hij er later van.

De code is klaar, maar met een afleesapparaat wil het nog niet zo vlotten. Bijgestaan door Silver ontwerpt Woodland een ingewikkeld metersgroot apparaat dat de strepen om kan zetten in een elektrisch signaal. Als lichtbron gebruiken ze een lamp van 500 Watt. Storend daglicht moet zoveel mogelijk worden geweerd.

In 1952 vragen de twee techneuten patent aan op hun scanner. Ze proberen het apparaat te verkopen aan IBM, maar het bedrijf biedt te weinig naar hun zin. Tien jaar later koopt het bedrijf Philco de rechten. Een jaar later overlijdt Silver op 38-jarige leeftijd. Uiteindelijk duurt het nog tot 26 juni 1974 voordat het eerste product, een pakje kauwgom, met behulp van een streepjescode van eigenaar verwisselt.

Eenduidig
Al snel realiseert Woodland zich dat eenduidige codes van enorm belang zijn voor het slagen van de poging gegevens automatisch te verwerken. In 1973 stelt hij de twaalfcijferige Universal Product Code (UPC) samen. Naast een Amerikaanse is er ook een Europese en een Japanse standaard.

De European Article Numbering (EAN) bestaat sinds 1974 en is hard op weg om wereldstandaard te worden. Veel van de producten die in Nederland in de schappen liggen, hebben een EAN-13 code, een reeks van dertien getallen. Het bedrijf EAN International heeft een coördinerende functie en geeft codes af aan fabrikanten die een nieuw product op de markt brengen.

Streepjescodes zijn diep doorgedrongen in de maatschappij. Toch is het niet ondenkbaar dat hun plaats over een paar jaar wordt ingenomen door een intelligent etiket dat via een antenne kan communiceren met een netwerk. Op die manier is een artikel de hele weg te volgen. Lange rijen voor de kassa zullen dan verleden tijd zijn. De centrale computer van de winkel houdt precies bij wat in het winkelwagentje belandt, maakt meteen de rekening op en haalt het verschuldigde bedrag van de bank.

Na de streepjescode:
www.howstuffworks.com