De sterrenhemel in maart
Door W. G. Hulsman
De NASA gaat bergbeklimmers die later dit jaar naar de top van de Mount Everest willen klimmen, gebruiken als testpersonen ter voorbereiding op een eventuele reis naar de planeet Mars. Langdurige blootstelling aan veel kosmische straling kan nadelige gevolgen hebben voor het functioneren van de hersenen. Daar wil de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie via de expeditie meer over te weten komen, zo deelde zij vorige week mee.
Hoe indrukwekkend hoog de Mount Everest ook is, in het geheel van ons zonnestelsel telt de top met zijn 8848 meter niet echt mee. Dat blijkt wel uit beelden van het oppervlak van de Jupiter-maan Io, die de NASA vorige week verspreidde. Io heeft bergtoppen die tot over de 16.000 meter rijken en dat terwijl zij veel kleiner is dan de aarde; ongeveer even groot als onze maan. De bergen op Io bestaan uit opgestuwd zwavelrijk materiaal dat bij vulkaan- en vooral geiseruitbarstingen is vrijgekomen. De bergen zelf zijn geen vulkanen zoals die op aarde, blijkt uit nieuw Amerikaans onderzoek.
De Galileïsche maan is het meest actieve en vulkanische hemellichaam binnen het zonnestelsel. Dat is mede een gevolg van de aantrekkingskracht die Jupiter en de zustermanen Europa en Ganymedes constant op het oppervlak van de maan uitoefenen. Bovendien heeft Io een kleine zwaartekracht, waardoor vulkanen hun materiaal met grote snelheid tot zeker 300 kilometer de atmosfeer in spuwen. „Io is chaos”, zo omschreef een van de Amerikaanse onderzoekers de toestand op de maan.
Overgang
Io is een van de vier manen van Jupiter die voor een amateur al met een gewone (verre)kijker vanaf de aarde te zien is. Met een sterke kijker is op 12 maart te zien hoe Io voor Jupiter langstrekt en hoe haar schaduwspoor over het oppervlak gaat. Op die avond staan alle vier de grote manen van Jupiter ten oosten van de planeet. Io staat dan het dichtst bij Jupiter. Morgenavond staan de vier manen –evenals op 21 maart– allemaal ten westen van de reuzenplaneet.
Jupiter is evenals Saturnus nog altijd bij de Plejaden of het Zevengesternte te vinden. De sterrengroep staat halverwege maart rond 22 uur redelijk hoog in het westen. Op 28, 29 en 30 maart komt de maan vlak langs de twee heldere planeten: eerst langs Saturnus en 30 maart om middernacht langs Jupiter.
Van de overige planeten schittert Venus nog altijd vanaf de avondschemering. Eind deze maand is dat afgelopen, dan verdwijnt de heldere ”Avondster” in de gloed van de zon.
Mars is 's morgens vroeg laag aan de zuidoostelijke, later zuidelijke hemel te zien. Op 16 maart gidst de maan de kijker naar Mars. De maan staat dan rond zes uur iets ten oosten van de rode planeet. De eveneens rood-oranje ster Antares staat aan de westkant schuin onder Mars. Antares is de helderste ster van het sterrenbeeld Schorpioen en heeft een doorsnee die zo'n 300 maal groter is dan die van de zon.
Lente
Maart betekent ook het begin van de lente. Dit keer niet op 21 maart, maar op de twintigste om 14.31 uur. Het middelpunt van de zon trekt op dat moment van noord naar zuid door de equator.
