Kringloop van
digitale muziek

Een snelle computer, een internetaansluiting en een cd-brander die de muziek op een lege cd zet. Meer is niet nodig om een imponerende collectie cd's op te bouwen. En dat voor een beduidend lagere prijs dan de ruim 40 gulden per stuk die in de winkel op het prijskaartje prijkt. Omgekeerd kan het ook. Een cd, net uit de winkel, verdwijnt in de cd-romspeler van de computer. Een cd-ripper, een programma dat in veel gevallen gratis is te downloaden van internet, zet elk nummer op de harde schijf van de computer en perst het vervolgens samen tot een mp3-bestand dat twaalf keer zo klein is als het oorspronkelijke bestand. De muziekkwaliteit van zo'n klein bestandje is nagenoeg gelijk aan die van de oorspronkelijke cd.

Met een mp3-bestand kunnen muziekliefhebbers alle kanten op. Opslaan op de harde schijf, e-mailen naar een vriend, afspelen op een draagbare mp3-speler of op een cd branden. De illegaal gebrande cd is te vergelijken met het eens zo populaire cassettebandje. Met dít verschil dat de kwaliteit van kopieën op een cd veel groter is en dat de mogelijkheden om de muziek af te spelen zijn toegenomen.

Napster
Internet biedt de mogelijkheid muziekbestanden wereldwijd aan iedereen beschikbaar te stellen. Het ophalen van een mp3'tje, gemiddeld 3,5 megabyte groot, duurt hooguit een kwartiertje. Het aanbod is enorm. Een zoekmachine die het web afstruint op zoek naar de term mp3 komt dat woord op zijn tocht op bijna 15 miljoen pagina's tegen. Al tijden staat de zoekterm mp3, samen met seks, hoog in de toptien van meest gezochte onderwerpen.

Om niet te verdwalen in een brij van zoekopdrachten, muziekbestanden en artiestennamen zijn diverse sites opgericht die het zoeken een stuk gemakkelijker maken. Een daarvan is het programma Napster van het gelijknamig internetbedrijf dat gratis van het web te halen is. Napster is de laatste tijd regelmatig in het nieuws omdat Amerikaanse platenmaatschappijen het bedrijf hebben aangeklaagd. Ze zou het onbeperkt illegaal downloaden van muziek aanmoedigen.

Napster is niets anders dan een doorgeefluik dat het mogelijk maakt muziek van de ene computer naar de andere te transporteren. Het programma wijst de klant eenvoudig de weg in een grote catalogus waarin de muziektitels van alle deelnemende personen op een rijtje staan. Het programma geeft aan waar een bepaald nummer te vinden is, haalt het van de broncomputer af en zet de gewenste bestanden op de harde schijf van de aanvrager.

De platenmaatschappijen zijn vooral verontrust over de eenvoud waarmee dergelijke programma's te maken zijn. Napster is in de zomer van 1999 op het web gezet door Shawn Fanning, een destijds 18-jarige Amerikaanse student. Fanning kreeg in 1996 van zijn oom een computer met internetaansluiting. Hij ergerde zich aan de onbetrouwbaarheid van de programmaatjes waarmee op dat moment mp3-bestanden van internet gedownload werden en begon met het schrijven van Napster.

Binnen afzienbare tijd had Napster tientallen miljoenen gebruikers. De Amerikaanse platenindustrie zag het succes ervan met lede ogen aan en spande al gauw een rechtszaak aan die tot gevolg moet hebben dat Napster verdwijnt. Eind juli vorig jaar werden de platenmaatschappijen door de rechter in het gelijk gesteld. Napster zou onbeperkt illegaal downloaden aanmoedigen. Het bedrijf ging in hoger beroep.

Massaal
De dag voor de uitspraak op 12 februari logden Napster-gebruikers massaal in. Zo'n 1 miljoen gebruikers waren bang dat ze straks achter het net zullen vissen, en downloadden op die dag 200 miljoen liedjes. Normaal gesproken raadplegen ongeveer 600.000 gebruikers de catalogus. De rechter stelde de platenmaatschappijen in het gelijk en speelde de zaak door naar een lagere rechter. Tot de definitieve uitspraak mag Napster in de lucht blijven.

Vorige week kondigde het bedrijf een schikking van 1 miljard gulden aan richting platenmaatschappijen om verdere juridische stappen te voorkomen. Het geld komt van de gebruikers, die waarschijnlijk vanaf juli een bedrag aan abonnementskosten moeten gaan betalen dat varieert van 3 tot 10 dollar per maand, afhankelijk van het aantal nummers dat ze downloaden.

De vraag is of de gebruikers van Napster bereid zijn dat bedrag iedere maand neer te tellen. Uitwijkmogelijkheden zijn er genoeg, en die zijn door de overheid moeilijk aan te pakken. De centrale database van Napster is gemakkelijk op te sporen en eenvoudig te verbieden. Moeilijker ligt dat met varianten op Napster met namen zoals Gnutella, Centrata, Applesoup en Hagelslag, die als paddestoelen uit de grond schieten. Ze maken gebruik van een ketting van computers. Als de eerste pc de gevraagde mp3-file niet bevat, speelt het programma de vraag door naar de volgende computer. Programma's zoals Gnutella zijn echter niet zo gebruikersvriendelijk. Ook duurt het langer voordat de gewenste informatie op de plaats van bestemming is. Doordat de databases kleiner zijn, hebben de gebruikers kans dat niet elk gewenst nummer te krijgen is, iets wat bij een groot programma als Napster bijna niet voorkomt. Bij meer dan een paar duizend gebruikers is het op dit moment nog moeilijk om alles technisch onder controle te houden.

Alternatieven
De illegale handel in en verspreiding van muziek is moeilijk aan te pakken, zegt woordvoerder G. Knops van Buma/Stemra, de overkoepelende auteursrechtorganisatie voor muziek. „Het streven is de illegaliteit terug te dringen door zo veel mogelijk legale alternatieven er tegenover te zetten. De verwachting is dat binnen twee jaar steeds meer muziek legaal op internet te verkrijgen is.”

De grens tussen legaal en illegaal is flinterdun, vervolgt Knops. „Mp3-bestanden en kopieën van een cd voor eigen gebruik zijn niet illegaal. Je kunt ze afspelen in de auto, in de schuur of op kantoor. Zodra je ze weggeeft, bijvoorbeeld aan familie, wordt het illegaal en verkopen is natuurlijk helemaal verboden. Mp3'tjes op het web zetten mag ook niet, tenzij daarvoor toestemming is gevraagd aan de auteur.”

De platenindustrie probeert op allerlei manieren de illegale handel in cd's en mp3-bestanden te voorkomen. Knops: „Die ontwikkeling is van belang omdat de dvd –een schijfje waarop veel meer informatie past, zelfs een complete video, JH– in opkomst is. Er zijn al veel pogingen ondernomen om een beveiliging in te bouwen zodat kopiëren zinloos is, maar die zijn tot nu toe steeds gekraakt. Nu zijn er veel ontwikkelingen om op cd's of dvd's kenmerken aan te brengen waardoor ze gemakkelijk zijn op te sporen. Een ander aspect is het creëren van een veilige betaalomgeving, waardoor de gebruiker op eenvoudige wijze kan betalen voor de muziek die hij van internet haalt.”

Cd-wisselaar
Het nut van een mp3-bestand houdt niet op bij het beluisteren van muziek op de computer of het branden van een cd. Voor een paar honderd gulden is een draagbare mp3-speler te koop met een geheugen van 64 megabyte, genoeg voor een uur muziek. De kleinste uitvoering is niet groter dan een aansteker. Duurdere apparaten, boven de duizend gulden, hebben een harde schijf waarop al gauw de muziek van honderd cd's past, genoeg voor ruim honderd uur luisterplezier.

De combinatie van een draagbare cd-speler en een mp3-speler speelt behalve mp3'tjes ook cd's af. Het aantrekkelijke van dat apparaat is dat het ook mp3-bestanden leest die in de samengeperste vorm op cd zijn gezet. Een gewone muziek-cd heeft een maximum speelduur van 74 minuten en kan 650 megabyte aan informatie bevatten. Op de gecomprimeerde –samengeperste– past meer dan tien uur muziek. Een adapter van een paar tientjes geeft de muziekliefhebber de mogelijkheid zijn mp3-speler aan te sluiten op de stereotoren of de cd-speler in de auto. De dure cd-wisselaar is al weer achterhaald.