Zinloos gebabbel op het web

Chatten is een populaire vorm van communiceren via internet, vooral bij jongeren. Een anonieme en verslavende bezigheid, die zorgt voor hoge telefoonrekeningen. Zinnige gesprekken zijn zeldzaam. Seks is het meest besproken onderwerp. Ook op FoxKids, speciaal bedoeld voor kinderen.

Bezoekers van een chatbox kunnen in kleine groepjes, ieder voor zich op zijn eigen pc, met elkaar 'praten' doordat ze de boodschap die een van hen intikt, regel voor regel zien verschijnen op hun scherm. De twee belangrijkste chatsites van Nederland, van de populaire muziekzenders Radio538 en The Music Factory (TMF), trekken al gauw zo'n 200.000 bezoekers per week. En dat terwijl de capaciteit beperkt is. Bij TMF kunnen niet meer dan 2000 internetters gelijktijdig terecht. 's Avonds, spitsuur in chatland, staan regelmatig honderden bezoekers in de wachtrij.

Vorig jaar kwam Vuyk op het idee de gereformeerde gezindte op internet dichter bij elkaar te brengen door een reformatorische chatbox te openen. „In het begin was het wel leuk. Meestal waren 's avonds een stuk of vier mensen tegelijk met elkaar in gesprek. Maar het werd steeds drukker. De laatste tijd waren er elke avond tientallen internetters tegelijk, zo'n 350 bezoekers per dag. Met de stijging van het aantal daalde het niveau van de gesprekken naar een voor mij ontoelaatbaar niveau. Vaak was ik als moderator zelf aanwezig om het gesprek een beetje bij te sturen en mensen die het echt te bont maakten eruit te knikkeren.”

Al wekenlang liep Vuyk met de gedachte te stoppen met de chatbox. „Het risico is dat de chatters nu naar andere boxen gaan, waar het taalgebruik nog vunziger is. Maar dat is hun verantwoordelijkheid. Ik kon niet meer leven met de gedachte dat ik het mogelijk maakte dat christenen zulke taal uitkraamden op het web.”

Vorige week maandag las Vuyk de dialoog van twee chatters van de zaterdag daarvoor nog eens na. De taal die ze uitsloegen was voor hem de spreekwoordelijke druppel die de emmer deed overlopen. Per direct heeft hij de chatbox beëindigd. Sinds die tijd regent het mailtjes bij refotrefpunt. Veel chatters reageren teleurgesteld, ze vinden Vuyks beslissing „stom” en „idioot.” Anderen zien in dat ze het voor zichzelf hebben verknald en begrijpen dat de webmanager de verantwoordelijkheid niet langer durft te dragen.

Serieuze gesprekken
Een 6-vwo-leerlinge, uit een van de kerken waar privé-internetgebruik verboden is, noemt zichzelf in de chatbox ”dansereszonderbenen”. „Dat boek was ik net voor mijn lijst aan het lezen.” Chatters gaan meestal schuil achter een zogenaamde nickname, zodat ze anoniem zijn en toch herkenbaar voor de andere aanwezigen. Ze was een onregelmatige bezoekster van refotrefpunt en vindt het niet zo erg dat chatten daar nu verleden tijd is. „Het is een tijdverslindende bezigheid, die de telefoonrekening omhoogjaagt. De laatste tijd deed ik het heel weinig, toch heb ik er ook goede herinneringen aan. Naast onzinnig geleuter had ik ook serieuze gesprekken, over kerk en geloof. Een nadeel is wel het onpersoonlijke. Je kunt beter met een stel vrienden in het echt praten.”

Een twintigjarige student afkomstig uit de Gereformeerde Gemeenten, die gewoon met zijn voornaam Arjan het web op gaat, praat meer dan een uur per werkdag met zijn chatvrienden en -vriendinnen. Vaak is hij te vinden op oneway.nl, waar „je vooral evangelischen tegenkomt en een paar reformatorische mensen.” Met een vijftigjarige vrouw van reformatorischen huize voert hij regelmatig tot diep in de nacht gesprekken over „hoe de Heere werkt, op Zijn tijd en Zijn wijze.”

Sinds kort was Arjan ook te vinden op refotrefpunt. Hij dacht daar een groep gelijkgestemden tegen te komen. Hij kwam bedrogen uit, een schokkende ervaring voor de student. Oudere bezoekers lagen hem het beste. „Met een vrouw van 45 heb ik een aantal keren open en eerlijk over het geloof gepraat. Dat contact is nu afgebroken. Ik heb niet eens haar e-mailadres.”

Arjan is één keer binnengekomen tijdens een minder mooi gesprek tussen vier mensen. „Na een keiharde waarschuwing ben ik binnen een halve minuut weer vertrokken. De volgende dag heb ik toch nog een serieus gesprek gehad met een van die jongens.” Schadelijke gevolgen van chat komt de student ook tegen. „Een meisje met incestproblemen, dat ik regelmatig sprak en probeerde te helpen, werd tot twee keer toe door iemand lastiggevallen. Ik heb die jongen moeten smeken daarmee op te houden.”

Verbannen
Chatters die alle remmen losgooiden, werden door Vuyk op hun vingers getikt of, als ze het echt te bont maakten, verbannen. „Dan kreeg ik wel eens een mailtje terug waarin ze hun excuses aanboden. Ze wisten wel dat ze fout zaten, gaan zelf ook naar de kerk, vertelden ze. Het zijn echte refo's die het verzieken.”

Het viel voor de websitebeheerder niet mee gewiekste computeraars de toegang tot zijn chatbox te ontzeggen. „Via het programma kan ik hun IP-adres, een persoonlijke code, achterhalen en hen vervolgens uitsluiten van deelname. Vervolgens maakten de slimmeriken een nieuw e-mailadres aan, via hotmail bijvoorbeeld, een internetsite waar je gratis onbeperkt e-mailadressen kunt aanmaken. De computer zag de chatter dan weer als een nieuwe deelnemer. Met veel tijd en moeite kon ik dan toch nog achterhalen dat die persoon een eerder verbannen chatter was. Sommigen waren zo link om een nieuwe provider te nemen. Er zijn massa's van die gratis internetaanbieders. Zo waren ze voor mij onherkenbaar.”

Geholpen door moderators, een stuk of tien chatters van het eerste uur, probeerde Vuyk de gesprekken een beetje te sturen. Moderators zijn herkenbaar aan een petje bij hun (schuil)naam. Ze trachten een gesprek dat dreigt te ontsporen weer in goede banen te leiden en kunnen iemand bij slecht gedrag uit de box knikkeren, legt Vuyk uit. „Op het moment dat een moderator aanwezig was, viel het taalgebruik nog wel mee. Maar zodra de controle ontbrak, gooiden de chatters regelmatig alle remmen los en kwam het gesprek al gauw op seks, overspel en andere vunzige onderwerpen. Ik zag dat als ik later nog eens een blik wierp op het geschrevene of als een serieuze bezoeker mij daar per mail op attent maakte.”

Een bijkomend probleem was volgens Vuyk person-to-personchat, waarin twee personen zich afzonderen uit de lobby waar de groepsgesprekken plaatshebben. „Twee personen besluiten verder te praten zonder dat de rest van de bezoekers zich in het gesprek kan mengen. Wat zij bespreken, kan ik later niet meer teruglezen, in tegenstelling tot het gebabbel in de lobby. Maar soms kreeg ik mailtjes waarin chatters aangaven dat ze lastig werden gevallen met onacceptabel taalgebruik tijdens een person-to-personchat.”

Hoewel Vuyk gedesillusioneerd en teleurgesteld is –„internet is naar mijn mening volkomen nutteloos”– wil hij niet alle bezoekers van zijn chatbox over één kam scheren. „Zeker 80 procent van de chatters hield het leuk, ze voerden ook wel eens serieuze gesprekken. Een paar personen hebben het verziekt. Die stookten ook de rest op, zodat het steeds meer uit de hand liep.”

Forum
Voor meer dan de helft van de bezoekers heeft refotrefpunt nu zijn charme verloren, vreest Vuyk. Naast een chatbox biedt zijn site onder andere een advertentiepagina, een gedichtenrubriek en een forum. Het forum blijft. Daarop kan iedereen die dat wil zijn zegje doen over onderwerpen als geloofszaken (uitverkiezing, vrouwen in het ambt), actueel nieuws (Máxima, Volendam) en nu ook de beëindiging van de chatrubriek. „Bezoekers kunnen rechtstreeks berichten plaatsen. We lezen ze pas achteraf en meestal gaat dat goed. Ik heb nog maar twee keer een ontoelaatbaar bericht verwijderd. Op het programma zit een filter dat lelijke woorden tegenhoudt.”

Het filter van de chatbox wisten de bezoekers slim te omzeilen. „De computer herkent geen scheldwoord met een subtiele tikfout of een extra spatie.” Kinderen die het eerdergenoemde FoxKids bezoeken, ontduiken op dezelfde manier het filter. In die chatbox worden lelijke woorden vervangen door ”bloeb”.

Uitbreiding van de website met andere diensten zit er volgens Vuyk niet direct in, „Het ligt een beetje stil”, maar de chatbox komt 100 procent zeker niet meer terug. „Op het forum spreken ex-chatters over het oprichten van een nieuwe refochatbox. Ik heb het idee dat twee jongeren initiatiefnemer zijn. Of het hun lukt weet ik niet. Als ze erachter komen dat het geld kost, al gauw 50 dollar per maand, haken ze misschien wel af.”

www.refotrefpunt.nl