Badkuip stroomt over,
kraan wil niet dicht

„Het bad staat vol. Het loopt over. En toch worden we het niet eens over hoe we de kraan 5 procent dicht moeten draaien.” Zo vat de Twentse hoogleraar dr. W. P. M. van Swaaij de mislukte Haagse klimaatconferentie samen. Het roer moet om, bepleit hij, en vooral zijn vakgebied, de procestechnologie, speelt daarbij een sleutelrol. Het benutten van biomassa en andere duurzame bronnen is mogelijk, mits er geïnvesteerd wordt in langetermijnonderzoek.

De Haagse top is voorbij en we drukken het gaspedaal weer even diep in als tevoren. Eigenlijk best prettig dat het hier een graadje warmer wordt, scheelt weer in het krabben van de voorruit. Overstromingen en orkanen blijven in de regel ver van ons bed vandaan en als de zeewaterspiegel echt stijgt, passen we de hoogte van de dijken aan.

Zo makkelijk wil prof. Van Swaaij zich er niet van afmaken. Afgelopen vrijdag sprak hij het Twentse hooglerarenkorps toe ter gelegenheid van de 39e verjaardag van de universiteit, en de procestechnoloog hekelde daarbij het kortetermijndenken van overheid en bedrijfsleven.

„In het jaar 985 vertrok Eric de Rode met een vloot vanuit IJsland naar Groenland. Erik was een schurk, maar ook een goed ondernemer, en hij stichtte een grote kolonie. De naam Groenland was gekozen om pioniers mee te lokken. Erics zoon, Leif Erikson, trof langs de Amerikaanse noordkust zelfs wilde druiven aan. Rond 1400 is de kolonie echter ten onder gegaan door het sterk veranderende klimaat. De temperatuur daalde slechts 0,6 graden, maar Groenland werd Witland. Ook in onze omgeving werden de winters strenger en vroren de rivieren regelmatig dicht.”

Van Swaaij begint zijn diësrede met dit voorbeeld om aan te tonen dat een kleine temperatuursverandering –„een rimpeling vergeleken met de grote ijstijden”– grote gevolgen heeft. „Te vrezen valt dat in de komende eeuw de temperatuur met 2 tot 4 graden zal stijgen. De poolkappen smelten en we krijgen nieuwe badplaatsen, zoals Hilversum aan Zee.”

De hoogleraar waarschuwt dat de technologische ontwikkelingen die nodig zijn om dit gevaar te keren, tientallen jaren vergen. „Dit correspondeert niet met de tijdshorizon van de overheid en zeker niet van het bedrijfsleven, waar de planperiode hoogstens enkele jaren bedraagt. Businessmanagers vragen bij het beoordelen van een project hoe dit onderzoek de kwartaalcijfers of de cijfers voor volgend jaar zal verbeteren.”

Methanolauto
Het ontbreekt Van Swaaij en zijn medewerkers van het Polytechnisch Instituut Twente niet aan ideeën om de uitstoot van CO₂terug te brengen. Een van de mogelijkheden is het benutten van zonne-energie door planten. De hoogleraar denkt dat de productie van biomassa –zoals het aanplanten van snelgroeiende bossen– eigenlijk de enig denkbare optie is om op korte termijn de CO₂-concentratie in de atmosfeer te verlagen. „De natuurlijke zonnecel is niet zo efficiënt, maar er is al heel veel afval-biomassa, wereldwijd ongeveer 5 miljard ton, te vergelijken met de helft van de ruwe-aardolieproductie.” Van Swaaij beschrijft een in Twente ontwikkelde reactor die hout omzet in olie, bij een temperatuur van 500 graden Celsius. Zo'n 70 tot 80 procent van het hout wordt omgezet in olie. Er is nu een fabriek in aanbouw die 40 ton per dag gaat produceren, tegen een prijs die te vergelijken is met die van ruwe stookolie. „Als je zo'n fabriek neerzet op de plaats waar biomassa snel groeit, rond de evenaar bijvoorbeeld, heb je bovendien veel minder transportkosten, want bulktransport van hout bevat veel lucht.

Van Swaaij verwacht ook veel van het gebruik van waterstof uit benzine als brandstof voor auto's. Uit de uitlaat van deze auto's komt alleen water en CO₂. De eerste types van deze auto's rijden al rond. In de toekomst is het mogelijk de benzine te vervangen door brandstoffen uit biomassa, zoals methanol, zodat netto geen CO₂geproduceerd wordt.

Het benutten van zonne-energie via biomassa heeft perspectief, denkt Van Swaaij. „De zon straalt 10.000 keer meer naar de aarde dan het huidige energieverbruik van de hele planeet. Het probleem is dat het zo 'verdund' is, zodat je een grote machine nodig hebt om het te verzamelen. Zonnecellen zijn nog een factor drie te duur.”