De sterrenhemel in september
Door W. G. Hulsman
Onderzoekers van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA zeggen een belangrijke ontdekking te hebben gedaan in hun zoektocht naar de mogelijke aanwezigheid van leven buiten de aarde. Uit gegevens die het ruimtevaartuig Galileo heeft doorgeseind na zijn vlucht langs de Jupitermaan Europa, blijkt dat onder de ijskorst van deze maan een oceaan van water aanwezig kan zijn. „En water is een voorwaarde voor leven”, aldus de wetenschappers.
De wetenschappers kwamen tot de ontdekking van de oceaan na bestudering van de meetresultaten van het magnetisch veld van Europa. Galileo stuurde die in januari naar de aarde nadat hij Europa was gepasseerd. Galileo is een ruimtevaartuig dat al sinds 1995 rondzwerft bij Jupiter en zijn manen.
Eerdere zwaartekrachtmetingen hadden al aangegeven dat het oppervlak van Europa een lage dichtheid moest hebben. Ook toen dachten de astronomen aan water.
Recente foto's die Galileo van het maanoppervlak maakte, laten bovendien grote brokken gescheurd ijs zien. Samen met de nieuwe meetresultaten van het magnetisch veld is dat voor de onderzoekers voldoende om water op Europa te vermoeden. De oceaan zou volgens de onderzoekers meer dan 7 kilometer diep zijn en onder een 8 tot 10 kilometer dikke ijslaag liggen. „Maar het bewijs is nog steeds indirect”, aldus een van de NASA-wetenschappers, die snel nieuwe, nauwkeuriger waarnemingen hoopt te kunnen doen. In 2003 lanceert de NASA weer een nieuwe ruimtesonde die onderzoek naar Europa kan gaan doen.
Kroonjuweel
Europa is de vierde grote maan van Jupiter en met een kleine kijker al van de aarde te zien, zij het als een klein stipje. Deze maand zal dat zeker lukken, want Jupiter komt laat in de avond op en blijft de hele nacht aan de avondhemel stralen. Jupiter is gemakkelijk te vinden, want de planeet staat bijna heel de maand enkele graden boven de hoofdster van Stier, Aldebaran. Wie zeker wil weten dat de vier manen van Jupiter in zijn kijker staan, kan de kijker het best in de nacht van 12 op 13 of 26 op 27 september op Jupiter richten. In die nachten zijn alle vier de grote manen van Jupiter –Io, Europa, Ganymedes en Callisto– ten oosten van de planeet te vinden. Nadelig voor een goede waarneming tijdens de eerste nacht is de bijna volle maan.
Saturnus blijft in de buurt van Jupiter. Hij staat op zo'n 10 graden afstand, eveneens in het sterrenbeeld Stier. In de nacht van de 18e september is de maan een goede gids naar Saturnus. De heldere aardsatelliet staat die nacht namelijk vlak onder de planeet die door een Amerikaanse hemelspeurder omschreven wordt als „het kroonjuweel van de sterrenhemel in september.”
Op 25 september trekt de maansikkel vlak bovenlangs Regulus, de hoofdster van de constellatie Leeuw. Vroeg in de morgen, voor zonsopkomst, is de samenstand boven de oostelijke kim te zien. Niet ver onder de twee weerkaatst de planeet Mars het zonlicht. Op de 16e heeft Mars dan al een nauwe samenstand met Regulus gehad. Mars neemt in september verder in zichtbaarheid toe.
Herfst
Een 'belangrijke' astronomische gebeurtenis vindt 22 september plaats. Om 19.28 uur op die dag trekt de zon van noord naar zuid over de evenaar. Kortom, het begin van de herfst op het noordelijk halfrond en het begin van de lente voor de aardbewoners ten zuiden van de evenaar.
