De sterrenhemel in juli
Door W. G. Hulsman
Zonneverering is nog niet uitgestorven, zo lijkt het. Vijfduizend mensen hebben afgelopen woensdag onder streng politietoezicht het begin van de zomer gevierd bij de beroemde stenencirkel van Stonehenge in Engeland.
Voor het eerst sinds jaren was het oude astronomisch-religieuze monument op 21 juni weer open voor het publiek en voor spirituele groepen. De politie verbood de bijeenkomsten bij de ”zonnetempel” in de jaren tachtig nadat hippies er op de eerste zomerdag voor ongeregeldheden zorgden.
Voor sterrenkundigen is de zomerzonnewende vooral het signaal dat de nachten langzaamaan weer donkerder en langer worden. Eind juli zakt de zon net na middernacht al weer zover achter de horizon dat het zo'n twee uur lang ”astronomisch donker” wordt. Omdat het op de 31e ook Nieuwe Maan is, zijn aan het einde van de maand zwakschijnende objecten die ver weg in het heelal staan, al weer goed waar te nemen.
Voor zonsopkomst
Wat brengt de avondhemel in juli? Geen planeten, want die staan bijna allemaal nog te dicht bij de zon. Mercurius, Jupiter en Saturnus zijn wel kort voor zonsopkomst te zien. Voor Mercurius geldt dat vanaf de laatste week van de maand. De kleine binnenplaneet staat dan 's morgens tussen het oosten en het noordoosten boven de horizon.
De helderheid van de grote planeten Jupiter en Saturnus boven de oostelijke horizon neemt iedere morgen toe. Op 26 en 27 juli is de maan op korte afstand van de twee planeten te vinden. Op de 26e staat Saturnus om half vijf bijna recht boven het oosten. De maan staat dan enkele graden ”rechts” en de heldere Jupiter enkele graden ”links” van de planeet met de ringen. De volgende morgen is de maansikkel schuin onder Jupiter te vinden. Zij staat dan op zeer kleine afstand van de ster Aldebaran in Stier.
De maan passeert in juli verder de ster Regulus (5 juli om 3 uur), Spica (op de 8e laat in de avond) en Antares (12 juli 's avonds).
De sterrenhemel van juli brengt verder rond middernacht in het zuidoosten de zogenaamde zomerdriehoek, gevormd door de heldere sterren Vega in het sterrenbeeld Lier, Deneb in de Zwaan en Altair in de Adelaar.
De waarnemer die de zomerdriehoek opzoekt, kan ook heldere flitsen van meteoren te zien krijgen. In juli zijn enkele kleine meteorenzwermen actief. Vanaf half juli verbranden ook de eerste stukjes ruimtepuin van de Perseïden al weer in de dampkring. Die grote meteorenzwerm bereikt elk jaar in augustus zijn hoogtepunt.
Verduisteringen
De maand juli levert wereldwijd maar liefst drie verduisteringen op: twee gedeeltelijke zonsverduisteringen –de maan staat daarbij tussen de aarde en de zon– en een totale maansverduisteringen –de aarde staat dan tussen de zon en de maan. Geen van drieën is echter in West-Europa te zien. De eerste gedeeltelijke zonsverduistering heeft op de eerste dag van juli plaats en is te zien door de inwoners van het zuidelijkste puntje van Zuid-Amerika en door de bemanning van schepen die dan in het zuidelijke deel van de Stille Oceaan varen.
De tweede zonsverduistering van juli heeft op de 31e plaats en is bij heldere hemel goed te zien in het noordwesten van Noord-Amerika en voor bezoekers van de omgeving van de Noordkaap in Noorwegen. Het is zeldzaam dat binnen één maand twee (gedeeltelijke) zonsverduisteringen plaatshebben.
Voor de totale maansverduistering op 16 juli moet een vliegticket richting Zuidoost-Azië worden gekocht. De maansverduistering zal naar verwachting een erg donkere zijn omdat de maan diep door de kernschaduw van de aarde gaat.
