NASA: Mogelijk water op Mars

Dat beweerde de sterrenkundige A. Bernstein halverwege de negentiende eeuw. Ook al verwachten astronomen nu niet direct „dieren en menschen” aan te treffen, de aandacht is sinds vorige week meer dan ooit gevestigd op de aanwezigheid van leven op de rode planeet. Recente foto's geven een sterke aanwijzing voor de aanwezigheid van water op Mars.

Wetenschappers maken dit op uit beelden gemaakt door de satelliet Mars Global Surveyor, die sinds 1997 rond de rode planeet draait en gedetailleerde opnamen maakt. Het wetenschappelijk tijdschrift Science publiceert de bevindingen aanstaande vrijdag.

Het water op zich is niet aangetoond, maar wel structuren die –indien ze op aarde worden gevonden– wijzen op de aanwezigheid van water dat uit de bodem komt. De beelden suggereren dat een poreuze laag gesteente een paar honderd meter onder het oppervlak water bevat. Het marsoppervlak zou het water vasthouden door de druk van de bovenliggende rots.

Bewijsmateriaal
De opnamen laten geulen zien, waarin brokstukken van rotsen zijn afgezet, meegenomen door waterstromen. De structuur ziet er zo jong uit, dat het lijkt alsof de vorming nog volop aan de gang is. „De geulen kunnen in de orde van miljoenen jaren ontstaan zijn, maar ook gisteren”, zegt NASA-onderzoeker dr. M. Malin. „Het lijkt alsof we bewijsmateriaal zien van een grondwatervoorraad.”

Een geschikte kandidaat voor de aanwezigheid van water is een centraal gedeelte van de omvangrijke Valles Marineris, een 6 kilometer lange canyon met een diepte tot 7 kilometer. De aanwezige geulen lijken erop te wijzen dat water vanuit het inwendige van de planeet over het oppervlak sijpelt. De wanden van minstens twee kraters elders op Mars bevatten ook structuren die de aanwezigheid van water aannemelijk maken.

Nirgal Vallis staat al tientallen jaren bekend als een vallei waar ooit water heeft gestroomd. Nu laten sommige beelden zien dat er smalle geulen zijn in de wanden van de vallei. Alle geulen zijn op dezelfde hoogte ontstaan. Dit kan wijzen op water dat hier naar beneden is gesijpeld en daarna van de helling in geulen omlaag is gestroomd, waar het zich heeft verspreid. Omdat hier totaal geen kraters zijn te vinden die het landschap aangetast hebben, lijkt het erop dat de structuren vrij recent zijn ontstaan.

Zuidelijk halfrond
NASA meldt dat een van de eerste foto's die de Mars Global Surveyor op 21 september 1997 naar de aarde heeft gestuurd, hetzelfde soort smalle geulen laat zien op de wand van de vallei als recente beelden zichtbaar maken. Toen hebben astronomen zich niet gerealiseerd wat de betekenis van deze structuren kon zijn.

Meer dan 90 procent van de gebieden bevindt zich op het zuidelijk halfrond, bijna allemaal in de buurt van de pool. Dat is het koelere gedeelte van de planeet, met minder zonlicht dan op hellingen dichter bij de evenaar. Zo'n 200 van de 60.000 satellietbeelden vertonen bewijsmateriaal voor de aanwezigheid van recentelijk ontstane geulen.

De atmosferische druk op Mars is honderd keer lager dan op aarde en de atmosfeer is te dun om water vast te houden, water verdampt onder deze omstandigheden onmiddellijk. Dr. K. Edgett, mede-auteur van het artikel in Science: „Als water verdampt, koelt het oppervlak af. Dat kan veroorzaken dat het water daaronder afkoelt en bevriest. Onder die ijslaag wordt druk opgebouwd. Op den duur breekt zo'n ijslaag en stroomt een nieuwe golf water door de geul.” In de canyons die enkele kilometers onder het oppervlak liggen, is de druk iets hoger en mogelijk net hoog genoeg om water vast te houden.

Mariner 9
Het idee dat er ooit water heeft gestroomd over het oppervlak van Mars is niet nieuw. Wetenschappers denken al veel langer dat zich water onder het oppervlak bevindt, maar dan in de vorm van ijs. Edgett: „De Mariner 9 heeft 28 jaar geleden bewijsmateriaal gevonden dat biljoenen jaren geleden water over het oppervlak van Mars stroomde. Sinds die tijd stellen wetenschappers zichzelf de vraag: Waar is dat water gebleven? Het nieuwe beeldmateriaal van de Global Surveyor geeft ons gedeeltelijk antwoord: Een deel van het water verdween onder het oppervlak en misschien is het daar nog steeds.”

Water is de sleutel tot leven. Als we leven willen vinden op Mars, dan moeten we hier zoeken, zegt de NASA. Plannen genoeg, volgens dr. J. Garvin, Mars-deskundige van de NASA: „In 2001 wil NASA een satelliet lanceren die met infraroodmetingen de gebieden onderzoekt op de aanwezigheid van mineralen die vaak samen met water voorkomen. Verder heeft NASA plannen om een missie te plannen in 2003 om de gevonden plaatsen aan een nader onderzoek te onderwerpen.”

Het is de vraag of NASA in staat is de plannen ook om te zetten in daden. In het verleden zijn verschillende missies naar Mars mislukt omdat technici op meer of minder verklaarbare wijze de controle over het ruimtevaartuig verloren.

NASA-wetenschappers verschillen van mening over het belang en het vervolg van het onderzoek. Dr. E. J. Weiler relativeert: „Er is een mogelijk bewijs voor de aanwezigheid van stromend water. Er zijn geen rivieren of meren gevonden en al helemaal geen marsmensjes.” Dr. B. Jakosky, sterrenkundige aan de universiteit van Colorado: „Overal waar je op aarde water vindt beneden het kookpunt, is ook leven. Deze ontdekking zegt niet dat er leven is op Mars, maar wel dat de planeet alle elementen in zich heeft die leven mogelijk maken.”