Expo zonder monument

Het op een na grootste probleem van Hannover is dat de stad de Expo 2000 heeft. Die stelling opperde vorige week het deftige Duitse dagblad Frankfurter Allgemeine Zeitung. Het eerste probleem zou zijn dat de hoofdstad van de deelstaat Nedersaksen zich niet kan meten met wereldsteden, maar eerder een ingedut dorp is. Veel Duitsers, de inwoners van Hannover voorop, hebben zich daarom afgevraagd waarom juist die stad de eerste wereldtentoonstelling op Duits grondgebied zou moeten krijgen.

Met mooie paviljoens, prachtig weer op de eerste dagen en meer dan 150.000 bezoekers op de openingsdag, lijkt, gelet op uitlatingen in de Duitse pers, de scepsis geheel verdwenen. Maar voor een geslaagde wereldtentoonstelling is meer nodig dan mooie gebouwen die, zoals in Hannover grotendeels het geval is, na 153 dagen weer gesloopt moeten worden.

Wat dat betreft gaf Portugal bij de Expo 1998 een beter visitekaartje af. Lissabon zette toen een verlopen havengebied om in een tentoonstellingswijk. De paviljoens en veel andere voorzieningen waren de basis voor een nieuwe wijk die nu als aantrekkelijk stadsdeel bekendstaat.

Probleem
Hannover koos gemakshalve voor een bestaand tentoonstellingsterrein: de Hannover Messe. Dat is het grootste ter wereld. Daarmee heeft de Expo meteen een praktisch probleem. Om de paviljoens van tientallen landen een plaats te geven, was noch aan de westkant noch aan de oostkant van de Messe genoeg ruimte. Daarom ligt er nu aan beide zijden een paviljoenspark. Dat maakt het er voor de bezoeker, die op één dag toch al het idee heeft in tijdnood te raken, niet eenvoudiger op. Een kabelbaan overbrugt weliswaar de ongeveer 1000 meter tussen beide paviljoensparken, maar een retourtje kost ruim een tientje en dat komt weer boven op de entreeprijs van toch al 75 gulden per persoon.

Tegenvaller van de Expo 2000 is ook dat er waarschijnlijk, in meer dan één betekenis, niets van overblijft. Als Parijs bij de wereldtentoonstelling in 1889 in staat was om een monumentaal bouwwerk als de Eiffeltoren op te richten, dan had Hannover, met uitgerekend het jaar 2000, wel een groter monument kunnen bedenken dan een kabelbaantje voor het eigen tentoonstellingsterrein.

Uit de tijd
Ook inhoudelijk zou deze Expo sterker kunnen zijn. Het negentiende-eeuwse doel van wereldtentoonstellingen –om de grote uitvindingen van de afgelopen jaren te presenteren– heeft al lang afgedaan. In Hannover lijkt het er echter op dat elk land reclame maakt voor zichzelf, zonder veel invulling te geven aan het centrale thema.

Dat roept de vraag op of wereldtentoonstellingen niet uit de tijd zijn. De tientallen miljarden guldens die de organisatie van zo'n spektakel kost, kunnen makkelijk rendabeler worden geïnvesteerd. Die conclusie hebben de Verenigde Staten dit keer al getrokken en daardoor schittert het land in Hannover door afwezigheid. Het organiserend bureau in Parijs is echter nog niet zover. Zo kan Japan, al in Hannover, de uitnodigingen voor de Expo 2005 uitdelen.