Wandelende vulkanen
op Jupiters maan Io

Sterrenkundigen hebben op het oppervlak van Io, een van de vier grote manen van de reuzenplaneet Jupiter, grote en zich snel verplaatsende lavastromen ontdekt.De lavastromen zorgen ervoor dat het oppervlak van Io snel verandert. Dat valt af te leiden uit opnamen van het NASA-ruimtevaartschip Galileo –dat onderzoek doet naar Jupiter en zijn manen– en van de Hubble-ruimtetelescoop. Op de foto's zijn namelijk geen inslagkraters te zien, zoals bij onze maan. Dat bewijst dat ze snel door lava worden opgevuld.

Io staat bekend om zijn enorme vulkanische activiteit. Het is de actiefste maan binnen ons zonnestelsel. De opnamen laten enorme rookpluimen zien, die tot honderden kilometers de atmosfeer in reiken. Het oppervlak van de maan is okergeel gekleurd, een gevolg van de vele zwavelbevattende verbindingen die op Io aanwezig zijn.

In 1979 is de maan Io voor het eerst bestudeerd. Toen scheerde het ruimteschip Voyager langs de maan en maakte foto's. Het nieuwe beeldmateriaal van het ruimtevaartuig Galileo laat gedetailleerde opnamen zien van fonteinen en meren van vloeibare lava. Lavastromen blijken zich met een snelheid van honderden meters per seconde over het oppervlak te verplaatsten. Veranderingen in de opeenvolgende beelden laten zien hoe erupties zich ontwikkelen en hoe snel het landschap verandert.

Een vergelijking van de NASA-opnamen met de beelden van de Voyager leert verder dat de rookpluim van de vulkaan Prometheus op Io sinds 1979 zo'n 95 kilometer naar het westen is verplaatst. Wetenschappers vermoeden dat twee vulkaanopeningen zijn verbonden door een donkere lavastroom die zich verplaatst over een zogenoemd 'sneeuwveld' van zwaveldioxide. De druk en de hitte van de lavastroom zorgen ervoor dat het zwavel-sneeuwveld smelt en zich een weg zoekt door een 'wandelende opening'. De vulkaan op zich verplaatst zich niet, maar de rookpluim verschijnt steeds op een andere plaats. Dit gedrag is op aarde nooit gesignaleerd.