Monster uit vervlogen tijden

De Tyrannosaurus werd op 12 augustus 1990 aangetroffen in de Black Hills van de Amerikaanse staat South Dakota door paleontoloog Sue Henderson. Naar haar werd het reusachtige fossiel ook genoemd. Maar of Sue ook een vrouwtje is geweest, is onzeker, al zijn er wel enkele aanwijzingen voor. De vorm van haar bekken en de grootte van het dier wijzen in deze richting. Vrouwelijke soortgenoten waren namelijk altijd groter dan mannetjes.

In 1900 werd de eerste Tyrannosaurus rex gevonden. Sue is inmiddels het twaalfde en tevens het grootste en meest complete exemplaar. Van de meeste andere tyrannosauriërs is nooit veel meer dan de helft van de botten teruggevonden. Replica's ervan staan opgesteld in diverse musea in de wereld. Het bijzondere van Sue is dat het gaat om een origineel skelet dat nu in het beroemde natuurhistorisch museum van Chicago door het publiek van alle kanten is te bekijken.

Het museum kreeg het exemplaar niet vanzelf. Na de vondst van Sue ontbrandde een pittige juridische strijd wie zich eigenaar van het skelet mocht noemen. De rancher op wiens land de T. rex was gevonden, claimde met succes het eigendomsrecht en bepaalde dat het dier moest worden geveild. Dat gebeurde in 1997 bij Sotheby's in New York. Het Field Museum in Chicago kocht het skelet voor 8,36 miljoen dollar.

Dinosauriërs
Sue behoort als T. rex tot de familie van de dinosauriërs, maar onderscheidde zich ervan doordat tyrannosauriërs vleeseters waren. Onduidelijk is of het roofdieren waren of slechts aaseters.

Opvallend zijn de korte voorpoten van de T. rex. Ze zijn niet veel groter dan de armen van een mens en niet eens lang genoeg om haar mond te bereiken. Het is onbekend waarvoor tyrannosauriërs hun voorpoten gebruikten. De vervaarlijke tanden van Sue variëren in lengte van 19 tot 30 centimeter. Ze verloor voortdurend tanden, die echter weer opnieuw aangroeiden.

Tijdens haar leven woog Sue zo'n 7 ton en had ze een lengte van rond de 13 meter. Bij de heupen was ze 4 meter hoog. Sue heeft een lang, maar ook gewelddadig leven gehad, zo lijkt het. Haar kaak vertoont beschadigingen door beten, mogelijk van soortgenoten. Diverse botten van het skelet zijn gebroken en weer hersteld, zo blijkt uit een 500 uur durend onderzoek in een van de grootste CT-scanners ter wereld, opgesteld in een onderzoekslaboratorium van vliegtuigfabrikant Boeing in Californië. De scanner wordt gewoonlijk gebruikt voor het opsporen van haarscheurtjes in vliegtuigen en spaceshuttles. Alle digitaal verkregen informatie van Sue is opgeslagen op acht cd-roms met in totaal 748 unieke CT-beelden.

Met behulp van driedimensionale afbeeldingen op een computer waren wetenschappers in staat zich een goed beeld te vormen van onder meer het inwendige van de schedel, de grootte van de hersenen en de samenstelling van de botten. De hersenmassa met een inhoud van 30 kubieke centimeter was naar verhouding klein. Zeer opvallend echter zijn de bolvormige tweezijdige uitsparingen in de schedel voor de reukzintuigen. Die waren bijna net zo groot als de hersenen zelf. Volgens hoofdonderzoeker Chris Brochu wijst dit erop dat de reukzin van de T. rex een zeer belangrijke rol speelde.

Hoe intelligent Sue was, is niet bekend. De hersenmassa is niet direct gerelateerd aan intelligentie en intelligentie is ook niet het belangrijkste voor een dier om te overleven. Andere hersenfuncties, zoals het verwerken van zintuiginformatie en bewegingscoördinatie, zijn veel belangrijker.

Zondvloed
Opvallend is verder volgens Brochu dat Sue niet om het leven is gekomen door ziekten of verwondingen. De schade aan haar botten is prachtig genezen. Het lijkt erop dat Sue een gezond, lang leven heeft geleid, waaraan abrupt een eind kwam. Waardoor? Sue en andere gefossiliseerde dieren en planten die in haar omgeving zijn aangetroffen, stierven volgens de onderzoekers waarschijnlijk plotseling door een allesverwoestende overstroming van een oude rivier.

Sue rustte in sedimentgesteente dat zich in water vormde. De moderne onderzoekers reppen er met geen woord over, maar de bekende wetenschapper Rehwinkel en ook anderen die zich in hun denken willen laten leiden door wat in de Bijbel staat opgetekend, wijzen in dit soort gevallen steevast op de zondvloed als wereldomvattende catastrofe en doodsoorzaak van alles wat leefde in de wereld voor de vloed. Zo bezien, is het zinnetje waarin de wetenschappers reppen over de plotselinge overstroming waardoor Sue is omgekomen, veelbetekenend.

Met het gegeven van de zondvloed houden de meeste moderne wetenschappers geen rekening. Volgens hen leefde Sue 67 miljoen jaar geleden, terwijl de zondvloed waarschijnlijk slechts zo'n 4000 jaar geleden plaatshad.

Reconstructie
Hoe dan ook, Sue werd meegesleurd door het water. De onderzoekers troffen haar aan in een positie waarbij haar bekken boven op haar snuit terechtkwam en deze samendrukte. Het kostte de paleontologen niet minder dan 3500 uren om de complete schedel, die ook nog geheel was gevuld met versteend materiaal, schoon te maken en te reconstrueren.

Het onderzoeksteam van zes fossielenjagers dat Sue ontdekte, was zeventien dagen bezig om het skelet uit de grond te krijgen. Tien preparateurs hadden twee jaar (in totaal 30.000 uren) nodig om de 250 botten van het dier schoon te maken en te repareren.