Van Gogh en zijn hersenkwaal

Van Gogh was geen uitzondering. Dichters, schrijvers, schilders en andere kunstenaars aan het eind van de vorige eeuw hadden een voorliefde voor absint, een sterk alcoholhoudende drank. Cultuurhistorici zeggen dat het impressionisme is ontstaan in de cafés, en deze kruidendrank was de aanjager van het bonte spel van licht en kleur, dat de schilders van deze stroming speelden.

Absint is een groene likeur gemaakt van absintalsem, Artemisia absinthium, een in Nederland vrij zeldzame neef van het boerenwormkruid. Verder zit er in de likeur ook anijs en marjolein. Al in 1797 opent Henri-Louis Pernod de eerste absintdestilleerderij in Zwitserland. Behalve van Van Gogh staat een groot aantal kunstenaars bekend als absintminners: Ernest Hemingway, Guy de Maupassant, Edgar Degas, Arthur Rimbaud, Edgar Allen Poe, Oscar Wilde en Charles Baudelaire.

Vanaf het begin van deze eeuw wordt het groene goedje in de meeste Europese landen –uitgezonderd Spanje– verboden, omdat het giftig blijkt te zijn, vooral wanneer het illegaal gestookt wordt. De 'cocaïne van de 19e eeuw' heeft tal van effecten, nog afgezien van de directe gevolgen van de alcohol: psychoses, hallucinaties, delirium en stuipen. Het is vooral de hallucinerende en lustopwekkende werking die de drank zo populair maakt. Sommigen schrijven ook de aanhoudende oorpijn en de zelfmoordneigingen van Van Gogh toe aan deze drank.

Epilepsie
Hoewel het moeilijk is om onderscheid te maken tussen het effect van de alcohol in de likeur en van de kruiden, lijkt er nu duidelijkheid te zijn over de oorzaak van de absintvergiftiging. Vorige week publiceerden wetenschappers van de Californische universiteit in Berkeley een onderzoek naar de werking van alfa-thujon, het gif uit de absintalsem. Thujon is een chemische stof, een zogenaamd monoterpeen, die lijkt op menthol en op tetrahydrocannabinol, de werkzame stof uit marihuana.

Prof. dr. J. Casida, hoogleraar toxicologie, heeft achterhaald dat alfa-thujon in de hersenen bindt aan een eiwit dat verantwoordelijk is voor het ontstaan van epilepsie. „Het alfa-thujon bindt aan het eiwit, waardoor de zenuwcellen veel te gemakkelijk signalen versturen. Het is dus zeker niet verbazend dat absint zulke bijzondere effecten had. Het heeft alleen een eeuw geduurd voor we erachter kwamen.”

Casida zegt dat hij zich vooral zorgen maakt om allerlei hedendaagse kruidenmengsels die alfa-thujon bevatten. Absintalsem is familie van boerenwormkruid, zo genoemd vanwege zijn ontwormende werking. „Wormkruidolie en cederolie bevatten alfa-thujon en zijn overal te koop. Wormkruidolie wordt gebruikt om maag-, lever- en galklachten te behandelen.” Het National Institute of Health, dat meebetaalde aan de studie van Casida, wil volgend jaar zulke producten gaan onderzoeken.

Internet
Een van de medewerkers van Casida, N. Sirisoma, geeft aan dat het huidige absint lang niet zo giftig is als dat van vroeger. Weliswaar is absint nog in een aantal landen verboden, maar er is een levendige handel ontstaan via internet. „Het lijkt erg populair te worden.”

Ze zegt dat het nog wel oppassen is met huisbrouwsels. Dat blijkt uit een artikel in The New England Journal of Medicine, van eind vorig jaar, waarin een 31-jarige man beschreven wordt die schokkend en verward in zijn huis was aangetroffen. De man wilde zelf de likeur maken en had via internet wormkruidolie besteld bij een leverancier van middelen voor aromatherapie. Na acht dagen mocht hij het ziekenhuis verlaten.