Bewijs voor leven op
Mars brokkelt verder af
Door W. G. Hulsman
Is er leven op Mars? Wetenschappers buigen zich over meteorieten die afkomstig zouden zijn van de rode planeet; de brokstukken bevatten aanwijzingen voor fossiel leven, zo luidde jaren de veronderstelling. Maar vorige week brokkelde het bewijs voor buitenaards leven verder af: het lijkt erop dat zwaveldeeltjes in de meteorieten niet afkomstig zijn van bacteriën maar 'gewoon' uit de atmosfeer.
De speurtocht naar buitenaards leven houdt duizenden wetenschappers bezig. Het is lastig zoeken, want tot op de dag van vandaag is het niet gelukt materiaal van andere planeten naar de aarde te halen. Door de mislukte Mars-missies zal het zeker nog jaren duren voor het zover is. Daarom bestuderen de onderzoekers stenen waarvan ze vermoeden dat ze afkomstig zijn van de rode planeet.
Het bekendste brokstuk is ALH84001, een bijna 2 kilo zware steen die volgens experts op dit gebied een bewogen geschiedenis achter de rug heeft. ALH84001 zou 4,5 miljard jaar geleden ontstaan zijn op Mars, 16 miljoen jaar geleden sloeg een asteroïde in op de planeet waardoor de bewuste steen de ruimte in werd geslagen, 13.000 jaar geleden kwam de steen als meteoriet terecht op Antarctica. In 1984 werd de steen gevonden en in de achterliggende jaren uitvoerig bestudeerd. Als stenen konden spreken...
De Amerikaanse onderzoekers van de steen maakten in 1997 bekend dat zij drie 'bewijzen' voor leven op Mars uit de ALH84001 hadden kunnen halen. Ze hadden carbonaatkristallen en minerale verbindingen gevonden en in de steen zaten wormvormige structuurtjes die op fossielen van bacteriën leken.
In 1998 bleek al dat een groep minerale verbindingen in de steen, de koolwaterstoffen, niet afkomstig is van Mars maar een 'vervuiling' van aardse oorsprong. Vorige week haalden wetenschappers van de Universiteit van Californië in San Diego in een publicatie in het tijdschrift Nature een andere groep minerale verbindingen voor het voetlicht. Zij voerden nauwkeurige metingen naar zwavelisotopen in vijf Mars-meteorieten uit.
Zwavel komt op Mars in rijke mate voor. De Amerikanen bestudeerden echter de processen in de atmosfeer van Mars en concludeerden dat het zwavel in de Mars-gesteenten afkomstig is uit chemische reacties in de atmosfeer van de rode planeet. De verbindingen lijken dus niet afkomstig van levende organismen of biologische reacties op Mars, concluderen de onderzoekers. De chemische reacties die voor de zwavelverbindingen hebben gezorgd, zijn vergelijkbaar met die in de atmosfeer van de aarde.
Bacterie
De Californiërs vergeleken de zwavelverbindingen uit de meteoriet met die uit biologische reacties op aarde. Op onze planeet komen variaties voor in de verhouding van diverse zwavelisotopen. Die wijzen erop dat er biologische reacties plaats hebben gevonden, bijvoorbeeld omdat bacteriën selectief gekozen hebben voor het verbruiken van een van de isotopen, terwijl ze de andere links laten liggen. Een afwijkende verhouding in zwavelisotopen in een gesteente is daarom een aanwijzing voor biologische activiteit.
Zo hebben de onderzoekers van de ALH84001-meteoriet destijds de metingen aan deze steen ook geïnterpreteerd. Uit het recente onderzoek blijkt dat die conclusie niet terecht is. „De verhouding in zwavelisotopen die wij hebben gevonden, kunnen alleen verklaard worden uit chemische reacties in de atmosfeer van Mars”, zegt J. Farquhar van de Californische universiteit. Hij bootste in een laboratoriumexperiment de omstandigheden in de martiaanse atmosfeer na en stelde vast dat de gevonden verschuivingen in de isotopenverhoudingen alleen te verklaren zijn door de fotochemische reacties in de atmosfeer en niet door biologische processen.
Door de ontdekking moeten ook de zwavelvondsten van de Marslanders Viking en Pathfinder anders geïnterpreteerd worden, aldus de onderzoekers. Ze waarschuwen om voorzichtig te zijn met conclusies over leven op Mars aan de hand van andere vondsten van zwavelverbindingen.
De wetenschappers hebben er nog geen verklaring voor hoe de zwavel uit de Mars-atmosfeer in de meteoriet terecht is gekomen. Mogelijk kan de zwavel bij vulkaanuitbarstingen zijn neergeslagen op het oppervlak en zo in de meteorieten terechtgekomen zijn.
