Koizumi maakt
verrassende ommezwaai

Japanse troepen –eufemistisch zelfverdedingskrachten genoemd– zullen, beloofde de Japanse premier, helpen bij het verlenen van medische hulp, transport, bevoorrading en vluchtelingenhulp. Tevens zal de Japanse overheid marineschepen sturen die de VS zullen bijstaan. „Wij steunen de VS en willen zo veel mogelijk ondersteuning verlenen,” zei de premier tijdens een inderhaast belegde persconferentie, die donderdagmorgen Nederlandse tijd plaatsvond.

Koizumi zegde ook toe Amerikaanse militairen en faciliteiten in Japan beter te zullen beschermen. Meer dan 47.000 Amerikaanse soldaten, bijna de helft van de troepen in Azië, zijn gelegerd in Japan. Maar de Japanse zelfverdedingskrachten mogen hun, volgens Japanse wetten, zelfs op eigen grondgebied niet bijstaan.

Premier Koizumi stelde vervolgens humanitaire en economische hulp aan India en Pakistan in het vooruitzicht. Japan draaide de geldkraan naar deze twee landen dicht nadat zij in 1998 atoombommen hadden getest. De belofte van de Japanse premier betekent een radicale wijziging van het Japanse buitenlandse beleid ten opzichte van deze twee landen.

Grondwet
Het is voor het eerst sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog dat Japan toezegt een dergelijke actieve rol te spelen. De maatregelen zijn vooralsnog gemakkelijker te beloven dan waar te maken, want ze zijn in strijd met de pacifistische grondwet van het land.

De grondwet verbiedt Japan er strijdkrachten op na te houden en oorlog te voeren. Artikel 9 van de grondwet stelt: „Het Japanse volk verwerpt voor altijd oorlog als een onovertroffen recht van de natie en het dreigement of gebruik van macht als een middel om internationale twisten op te lossen.” Japanse leiders hebben zich meer dan een halve eeuw verscholen achter deze in 1947 aangenomen, en ironisch genoeg door de Amerikanen opgestelde, pacifistische grondwet. Door de terreuraanvallen op de VS lijkt de wet haar langste tijd te hebben gehad.

De Japanse premier ondervond de afgelopen week toenemende druk, zowel van de Amerikaanse onderminister Armitage –„De VS willen de Japanse vlag zien.”– als van Japanse diplomaten die voor actieve hulp pleitten.

Japan ondervond enorm veel kritiek tijdens de Golfoorlog in 1991, toen de natie wel 13 miljard dollar schonk maar geen troepen stuurde. In de officiële dankbetuiging van Koeweit werd Japan zelfs niet genoemd. Het was een vreselijke vernedering voor de trotse natie, die de toenmalige Japanse diplomaten nooit hebben vergeten.

In een interview met de Japanse pers zei een topambtenaar van het Japanse ministerie van Buitenlandse Zaken: „Het was een dermate traumatische ervaring dat ze met de Vietnam-oorlog kan worden vergeleken Het heeft zijn uitwerking dan ook niet gemist. Zelfs nu is het ministerie verdeeld tussen geharde veteranen met hun herinneringen aan die ervaring en anderen.”

De plotselinge ommezwaai van Koizumi kan waarschijnlijk toegeschreven worden aan de „geharde veteranen” op het ministerie van Buitenlandse Zaken, die een herhaling van 1991 koste wat het kost willen voorkomen.

Oppositie
Premier Koizumi vertelde een verontruste natie dat nieuwe wetten zullen worden geïntroduceerd zodra het Japanse parlement op 27 september bijeenkomt. Er wacht premier Koizumi een moeilijke strijd. Diplomaten herinneren zich weliswaar de vernedering van de Golfoorlog, maar veel oppositieleden beschouwen het Japanse pacifisme als iets heiligs en weigeren er verandering in aan te brengen.

In gesprekken afgelopen donderdag met de Japanse premier toonden oppositieleiders dat zij de nieuwe positie van Japan niet of nauwelijks steunen. Yukio Hatoyama, leider van de Democratische Partij van Japan, vertelde de premier het weliswaar in principe met hem eens te zijn, maar dat hij absoluut tegen bevoorradingshulp was als het munitie en wapens betrof. Hij vroeg premier Koizumi meer informatie te verstrekken over de maatregelen die hij denkt te nemen.

Kazuo Shii, leider van de Communistische Partij, en Takako Doi, leider van de Sociaal-Democratische Partij, toonden zich fel gekant tegen de plannen van de Japanse premier. Volgens Doi lokken de strijdkrachten van de VS enkel meer vergeldingsacties uit als zij Bin Laden en Afghanistan aanvallen. Ichiro Ozawa, de felle leider van de Liberale Partij, weigerde zelfs met Koizumi te praten. Uit de plotselinge beslissing van Koizumi om hulp te bieden aan de VS bleek volgens de politicus dat hij het Japanse parlement niet serieus neemt.

Koizumi moet nu vertrouwen op zijn enorme populariteit onder het volk –70 procent van de Japanners steunt zijn kabinet– en de meerderheid van zijn partij in het parlement om zijn plannen goedgekeurd te krijgen. Japan verkeert in een totaal andere positie dan Europa, dat binnen NAVO-verband artikel 5 heeft bevestigd. Voor Japan is het duidelijk niet mogelijk troepen op het slagveld in te zetten.

Er is een kans dat Washington dit zal interpreteren als schoorvoetend gedrag van de Japanners. Tokio heeft sinds de aanvallen van 11 september op verscheidene manieren traag en onder de maat gereageerd. Hoewel de VS en Europese landen verleden week vrijdag reeds de slachtoffers herdachten, kondigde Koizumi plannen voor een dergelijke plechtigheid pas afgelopen donderdag aan. En niet landelijk, maar enkel in een hal in Tokio.

De premier was tevens laat met afgelasten van een geplande tour langs Zuid-Aziatische landen. Alsof hij zich niet realiseerde hoe serieus de aanvallen waren. Tevens is hij de laatste van de belangrijke Amerikaanse bondgenoten om een bezoek aan Bush te brengen. Dit staat nu gepland voor volgende week dinsdag.

Dit terwijl ten minste 24 Japanners zijn omgekomen, kantoren van 31 Japanse bedrijven werden vernietigd en ten minste negentien extremisten van Bin Laden zich lijken schuil te houden in Japan, mogelijk met plannen voor meer acties. Afgelopen dinsdag werden ten minste twee kantoorgebouwen in Tokio ontruimd nadat er bommeldingen waren binnengekomen.

Critici waarschuwen nu dat Japan sneller moet handelen om een negatieve reactie in de VS te voorkomen. Koizumi heeft de binnenlandse politici niet aan zijn zijde, maar zijn handen lijken reeds gebonden door de VS.