Afghanistan voelt zich bedreigd

AFGHANISTAN: Het land kent al jaren een heftige binnenlandse strijd. Taliban en oppositie strijden er om de macht. Na de aanslagen in New York en Washington dreigt nu van buitenaf eveneens gevaar: een Amerikaanse aanval.

GEOGRAFIE: De republiek Afghanistan heeft een oppervlakte van 652.090 km2. De hoofdstad is Kabul, andere belangrijke steden zijn Kandahar, Herat, Mazar-i-Sharif en Jalalabad. In het noorden grenst Afghanistan aan de drie voormalige Sovjetrepublieken Turkmenistan, Oezbekistan en Tadzjikistan. Langs een deel van de noordgrens stroomt de rivier de Amu Darya. Het land ligt in het oosten en zuiden tegen Pakistan en in het westen grenst het aan Iran. Het kan worden verdeeld in drie regio's. In het bergachtige noorden wordt vooral landbouw bedreven. Het zuiden en westen, vooral woestijn, worden gescheiden door een uitloper van het Himalayagebergte.

DEMOGRAFIE: Afghanistan had volgens een schatting van de Verenigde Naties in 1999 bijna 22 miljoen inwoners. De bevolking groeit jaarlijks met 2,7 procent, maar miljoenen Afghanen zijn de afgelopen jaren hun land ontvlucht. De meesten proberen een nieuw bestaan op te bouwen in Pakistan of Iran. Ongeveer de helft van de bevolking bestaat uit Pathanen. Daarna komen de Tadzjieken, gevolgd door de Oezbeken en de Hazaren. De laatsten zijn nomaden in de Centrale Hooglanden. De twee officiële talen zijn het Pashtoe, dat door de helft van de bevolking wordt gesproken en het Dari, dat voor eenderde de voertaal is. In het noorden wordt Oezbeeks en Turkmeens gesproken. Driekwart van de Afghanen zijn soennitische moslims, de meeste anderen sjiitische moslims. Meer dan 80 procent van de bevolking leeft op het platteland. Bijna 20 procent is nomade.

STAATSVORM: Ongeveer 95 procent van het grondgebied is in handen van de streng islamitische Taliban. De leiders daarvan komen voort uit het Pathaanse deel van de bevolking. Slechts drie landen, waaronder Pakistan, erkennen de Taliban als wettige regering. De oppositie wordt door de Verenigde Naties als wettige regering beschouwd. Het verzet concentreert zich in de Panshirvallei in het noordoosten.

ECONOMIE: Het bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking behoort tot het laagste ter wereld. De economie draait voornamelijk op de landbouw. Een kleiner deel van de inkomsten wordt opgebracht door de steenkoolmijnen, textielhandwerk en handel. De grootste afzetmarkt is Kirgizië. In Afghanistan liggen geen spoorlijnen, wel zijn er twee internationale luchthavens. Het wegennet beslaat 21.000 km. Slechts 13,3 procent van de wegen is verhard. Ongeveer 15 op de 10.000 inwoners bezitten een auto.

GESCHIEDENIS: Omstreeks de zesde eeuw voor Christus maakte Afghanistan deel uit van het Perzische Rijk. Later werd het land veroverd door Alexander de Grote. Vlak voor het jaar nul en de periode daarna vestigden zich er stammen uit Centraal-Azië, die later werden bevochten door Turken en moslims. Vanaf 1219 trokken Mongolen het land binnen. Pas in 1747 wist het die overheersing van zich af te schudden en werd het land een onafhankelijk emiraat. Van 1838 tot 1842 woedde de Eerste Afghaanse Oorlog. De Britten wilden Brits India beschermen tegen Afghanistan. De tweede oorlog was van 1878 tot 1880. In 1919, na de Derde Afghaanse Oorlog, werd het land volledig onafhankelijk.

Afghanistan werd een monarchie. Daud Khan werd premier en leidde het land tien jaar totdat hij werd vermoord bij een staatsgreep in 1978. Muhammad Taraki met zijn communistische PDPA nam de leiding over. Toen begon ook de moslimguerrilla van de moejahedien. In 1979 werd Taraki vermoord en volgde een burgeroorlog. Rusland viel het land binnen om de communisten te steunen. De moejahedien werden invloedrijker en de leider Burhanuddin Rabbani werd in 1992 gekozen tot president. In 1995 namen de Taliban de stad Herat in en een jaar later hadden ze tweederde van het land bezet. Sindsdien wordt er voortdurend gevochten tussen Taliban en oppositie, die sinds kort wordt geleid door generaal Mukhammad Fakhim.