Twijfels over Russische steun aan VS

„Eindelijk slaan we de handen ineen”, zegt taxichauffeur Sergej. „We hebben immers samen met de Amerikanen een gemeenschappelijke vijand. Net als in de oorlog tegen Hitler zullen we ook deze strijd gezamenlijk gaan winnen.”

De opgewonden Sergej is ervan overtuigd dat de Russen de Amerikanen met zowel informatie als militair materieel zullen bijstaan. Op de vraag waarop hij dit baseert, wijst hij naar zijn autoradio. „Iedereen zegt het, elk uur weer opnieuw.”

Inderdaad zijn de uitzendingen van de Russische media sinds de terroristische aanvallen op de VS dinsdag onherkenbaar veranderd. Tot dan toe werd vaak kritisch over de Amerikanen gesproken. Nu zijn ze omgetoverd tot de belangrijkste Russische bondgenoten in de strijd tegen de gemeenschappelijke vijand: het internationaal terrorisme.

President Poetin zelf gaf dinsdag het startschot. Direct na het nieuws over de aanslagen verklaarde hij zich openlijk solidair met de Amerikanen. De daders noemde hij „onze gemeenschappelijke vijand” die „gezamenlijk” bestreden moeten worden.

Verband
Al ruim voordat de Amerikanen Osama bin Laden als hoofddader aanwezen, legde Poetin een rechtstreeks verband tussen de Saudische terrorist, de aanslagen in de VS en de Tsjetsjeense kwestie. „We weten dat zijn mensen daar (in Tsjetsjenië, red.) aanwezig zijn. En onze Amerikaanse partners kunnen hierover alleen maar bezorgd zijn. We hebben dus een gemeenschappelijke vijand.”

De Russische president zegde de Amerikanen alle mogelijke informatie van de Russische veiligheidsdiensten toe die helpen bij de opsporing en vernietiging van de trainingskampen van Bin Laden in Afghanistan.

Deze informatie is van onschatbare waarde voor de VS. Rusland is immers al vele jaren betrokken bij verschillende oorlogen in Afghanistan. Het weet als geen ander land hoe de vork daar aan de steel zit. Ook nu heeft Rusland nog vele duizenden inlichtingenofficieren in het aan Afghanistan grenzende Tadzjikistan gelegerd.

Poetins uitgesproken standpunt bepaalde deze week in hoge mate de interpretatie van de Amerikaanse gebeurtenissen in de Russische media.

Behalve de nodige ontzetting heerste er vooral een vreemd soort euforie. De Amerikanen zouden eindelijk het gevaar van het internationaal terrorisme hebben onderkend en dus begrip tonen voor het Russische probleem met Tsjetsjenië. En gezamenlijk zullen de Russen en de Amerikanen hier de komende tijd korte metten mee maken.

Ook vraagtekens
In de schrijvende pers werden ook nogal wat vraagtekens gezet bij het huidige buitenlandse beleid van Rusland. Zo schrijft Izvestija dat Rusland inmiddels met zowel Israël als de VS dezelfde vijand deelt: het moslimfundamentalisme. Het is volgens de regeringsgezinde krant daarom niet meer langer opportuun samen te werken met de traditionele bondgenoten in het Midden-Oosten. Landen zoals Syrië en Iran onderhouden immers nauwe banden met deze gemeenschappelijke vijand.

De meer onafhankelijke Nezavisimaja Gazeta gaat nog een stapje verder. Het aaneensluiten van Rusland met Amerika tot een antiterroristische coalitie zal leiden tot een versneld toetreden van het land tot de NAVO en de Europese Unie. En dat is alleen maar toe te juichen.

Voor nogal wat Russische politici is dit een absoluut ongewenst scenario. En nu de Amerikaanse voorbereidingen op vergeldingsacties een steeds concretere vorm krijgen, is deze groep met een tegenoffensief in de Russische media begonnen.

Zij waarschuwen voor de „hel van Afghanistan” waarin Rusland zich volgens hen al eerder heeft „vergist.” Ze zijn vooral bang dat Rusland met een dergelijk avontuur de goede relaties met zijn traditionele bondgenoten in het Midden-Oosten op het spel zet.

Onder de critici bevinden zich niet alleen nationalistische politici zoals Vladimir Zjirinovski, maar ook meer gematigde politieke figuren zoals de invloedrijke politiek adviseur en politicoloog Sergej Karaganov en de voorzitter van het Doema-comité voor internationale zaken, Dmitri Rogozin.

Legertop
Ook binnen de legertop bestaan er twijfels over directe Russische steun aan Amerikaanse vergeldingsacties. Het hoofd van de generale staf van het Russische leger, generaal Anatoli Kvasjnin, sluit deze steun vrijwel uit. „Het leger van de VS is sterk genoeg om deze acties zelf uit te voeren”, luidt zijn argument.

Voormalig hoofd van de internationale afdeling van het Russische leger generaal Leonid Ivasjov zegt er zelfs een uitgesproken tegenstander van te zijn. „We moeten onder geen beding onze militaire structuren koppelen aan de Amerikaanse militaire politiek in internationale context.”

De VS voeren inmiddels intensieve onderhandelingen met Tadzjikistan en Turkmenistan over het gebruik van hun grondgebied in geval van luchtaanvallen op bases in het aangrenzende Afghanistan.

Tadzjikistan zegt hiertoe bereid te zijn, maar zal hierover wel vooraf overleg voeren met de Russische premier, Michail Kasjanov. Minister van Defensie Sergej Ivanov zegt hier een tegenstander van te zijn.

De baas zelf, president Poetin, zwijgt als het graf. Was hij misschien iets te hard van stapel gelopen met zijn plannen van een gemeenschappelijke aanpak van het internationaal terrorisme?