De dag na de nachtmerrie

Woensdag 12 september

„Vandaag is bijna iedereen wakker geworden met de hoop dat het allemaal niet echt gebeurd is. Dat het gewoon een nachtmerrie was en dat de ”Twin Towers” er gewoon weer staan. Niets is minder waar. Vandaag is het nog steeds de harde werkelijkheid. Het radiostation waarmee ik wakker word, brengt onafgebroken nieuws over de aanslag. Ook komen er mensen aan de telefoon. Sommige mensen uiten hun woede, anderen willen hun verhaal kwijt. Een mevrouw vertelt dat haar broer al zijn vrienden verloren heeft bij de WTC-ramp. Dit grijpt je aan. Het is niet afstandelijk. Normaal zag je de torens en wist je: achter die ramen zijn zakenmensen in nette pakken aan het werk. Dat is verleden tijd. De anonieme zakenmensen hebben gezichten gekregen en namen. Zij laten familie en vrienden achter in totale reddeloosheid.

Alle bedrijven in de omgeving gaan pas om 11.00 uur open en als ik op het terrein kom hangen drie grote Amerikaanse vlaggen halfstok. Dit is een indrukwekkend gezicht, zelfs voor een niet-Amerikaan. In het bedrijf is het stil. Sommige mensen zijn thuisgebleven. Degenen die wel komen, verkeren in een soort roes. Er wordt weinig of niet gewerkt. Mijn afstudeeropdracht wordt ook erg onbelangrijk als zoiets zo dichtbij gebeurt. Om 11.15 uur wordt iedereen bijeengeroepen in een grote zaal.

De manager leest een verklaring van Mercedes voor waarin medeleven wordt betuigd met de nabestaanden van de slachtoffers van de ramp. Het is een indrukwekkend moment, iedereen is stil en je voelt de betrokkenheid. Dit is geen formaliteit, dit is echt. De manager geeft daarna aan dat alle ontspannende activiteiten die de komende tijd zouden plaatsvinden, worden heroverwogen. En dat de directie ook de beveiliging van de gebouwen zal onderzoeken en verbeteren. De schrik zit er goed in. Hoe makkelijk is het om een kantoorgebouw binnen te lopen met een bom of naar binnen te rijden met een auto vol brandstof.

Ook mag iedereen die wil naar huis en wordt deze week bestempeld als ”not a business week”. Wat ik wel goed vond, is dat het management aangaf dat iedereen zo goed en zo kwaad als het gaat het werk weer moest zien te hervatten, want chaos is het enige dat de terroristen willen. Juist door te laten zien dat dit land vol goede moed de draad weer snel op kan pakken om er beter uit te komen, laat je iedereen zien dat de daden des te zinlozer waren.

Ten opzichte van gisteren zijn de gemoederen wel wat gesust. Je hoort nu meer verstandige meningen om je heen dan dinsdag. Een collega vond het bijvoorbeeld niet zo interessant wie het gedaan hadden en dat deze mensen gestraft worden. Hij was meer geïnteresseerd in de waaromvraag. Waarom doen deze mensen dat? En nog belangrijker: waarom zijn er landen die de terroristen onderdak bieden en hen financieel steunen? Deze diepere reden moet onderzocht en aangepakt worden. Toch is de roep om een flink bombardement nog steeds niet helemaal verstomd.

Om je heen en op tv hoor je aangrijpende verhalen. Enkele voorbeelden.

Een man met een kantoor in de toren die het eerst geraakt werd, bereikt na vijf uur eindelijk zijn broer die in de andere toren van het WTC zijn kantoor heeft: ze zijn beiden veilig. Een paar uur later komen ze erachter dat de vrouw en het nichtje van een van de twee zich in de rampvlucht vanuit Boston bevonden.

Slachtoffers die vlak voordat ze door de vlammen werden gedood belden met hun geliefden om nog eenmaal te zeggen: „Ik hou van je.” Slachtoffers in vliegtuigen die weten dat ze gaan sterven, bellen voor het laatst met hun man of vrouw.

Sommige verhalen komen van heel dichtbij. Een van mijn collega's zat vast in het verkeer in de Hollandtunnel toen het eerste vliegtuig de noordelijke toren in vloog. Toen hij eenmaal uit de bus was, heeft hij de torens zien instorten en dat was echt een verschrikkelijk gezicht. Deze gewoonlijk stoere kerel was het gaan duizelen voor zijn ogen en hij moest erbij gaan zitten. Mensen stonden minutenlang roerloos met de handen voor de mond te kijken naar wat zich aan de andere kant van de Hudsonrivier afspeelde. De foto's die mijn collega had genomen waren, ondanks alle beelden die ik de afgelopen dagen heb gezien, beangstigend realistisch.

Ook voor overlevenden wordt het leven moeilijk. Gisteravond kwamen er mensen bij ons op bezoek van wie de buurvrouw op de 104e verdieping van de toren werkte die het eerst geraakt werd. Alleen, ze was op vakantie. Bijna al haar collega's zijn omgekomen en haar leven is voorgoed veranderd. Al die verhalen zijn zo verschrikkelijk. Ik heb hier geen woorden voor. Helaas zijn ze waar.

Intussen worden de beelden steeds gruwelijker. En naar ik verneem wordt in Nederland meer vertoond dan hier. Hier worden de beelden van mensen die uit het raam springen nauwelijks uitgezonden. Gelukkig maar. Onderhand wordt ook over het aantal slachtoffers gepraat. Dit zullen er veel zijn. Er waren zo veel mensen in die gebouwen. Niet alleen werkten er tienduizenden mensen, ook zijn er een enorm ondergronds winkelcentrum en een belangrijk metrostation. Rond 9.00 uur is het daar ontzettend druk, hopelijk hebben de meesten weg kunnen komen. Op een doordeweekse dag beklimmen 150.000 mensen de torens om van het uitzicht te genieten.

De Amerikanen hebben de hele dag de tv aan. Mensen doen bijna niks anders dan televisiekijken. Velen zijn bang voor nieuwe aanslagen en voor de eventuele gevolgen van deze aanslag. Oorlog? Nieuwe terreur? Af en toe vliegen helikopters en straaljagers over. Onwillekeurig kijk je dan omhoog om te zien of het wel veilig is. Het veiligheidsgevoel is aangetast.

De Amerikaanse trots is intact. Amerikanen zijn enorm trots op hun land en op New York City. Er heerst bij iedereen een enorm wijgevoel. Door de aanslagen is dit gevoel alleen maar sterker geworden. Er is een krachtige wil om hier sterker uit te komen en de wereld te laten zien dat Amerika nog steeds het machtigste en mooiste land te wereld is. President Bush verwoordde dit gevoel heel treffend in zijn toespraak dinsdagavond: „Aanvallen van terroristen kunnen de fundamenten van onze grootste gebouwen beroeren, maar ze kunnen niet komen aan de fundamenten van Amerika.”

De ramp heeft ook veel mensen stilgezet. Voor veel Amerikanen draait het leven normaal gesproken om werken en bezit. De ramp heeft mensen erbij bepaald dat er belangrijkere dingen zijn in het leven dan materiële zaken. Mensen zijn blij dat ze überhaupt nog leven en ervaren dat als een geschenk. Ook de kerken zitten veel voller dan normaal. Natuurlijk zoeken mensen rust in de kerk als er rampen gebeuren, maar ik denk ook zeker dat de gebeurtenissen mensen dichter bij God kunnen brengen. Vandaag hebben we aan tafel samen gebeden, terwijl normaal gesproken alleen ik bid voor het eten. Mensen zoeken Gods hulp in moeilijke tijden.

Ik ben God dankbaar dat hij mij, in tegenstelling tot zo vele anderen, nog tijd gunt op deze aarde, en ik besef dat het belangrijkste uiteindelijk is dat je een goede relatie met God hebt. Vandaag zouden we naar de top van het World Trade Center gaan...

Donderdag
Om negen uur weer op het werk gekomen. Bij de deur staat een beveiligingsbeambte: het management houdt zijn woord. Mensen gaan weer langzaam aan het werk. Natuurlijk is het gesprek van de dag nog steeds de ”attack on America”. Ook zie je op veel plekken in het bedrijf Amerikaanse vlaggetjes bij bureaus en op deuren. Het Amerika-gevoel zit diep en komt de laatste dagen helemaal boven. Om 10.00 uur vanochtend wordt in het hele bedrijf vijf minuten stilte gehouden. Vijf minuten lang staan en zitten de medewerkers bij elkaar om stil te zijn of zachtjes te praten over wat hun gevoelens zijn. Heel indrukwekkend, ook de manager is openhartig en zegt wat hem op het hart ligt. Op de afdeling staat sinds vandaag een grote doos waar je hulpgoederen in kan doen en er worden mailtjes rondgestuurd om het Rode Kruis te helpen.

Het Rode Kruis heeft op dit moment voldoende bloed, maar zal de komende dagen meer nodig hebben. Het plan is om volgende week elke dag enkele mensen van de afdeling bloed te laten geven, om zo als afdeling wat te doen. Ook wordt de mensen gevraagd een financiële bijdrage te leveren. Als ik de sfeer zo proef, zal iedereen aan de acties meedoen. De mensen hebben er zelf ook wat aan: het geeft een goed gevoel als je eindelijk wat kunt doen.

Vrijdag
Het is de dag van de Amerikaanse kleur. Via een e-mail is iedereen gevraagd vandaag in de Amerikaanse driekleur op het werk te komen. Ik doe er ook maar aan mee. Het is redelijk simpel. Blauwe broek, rode blouse en wit shirt. Ik vind het een beetje te, maar wil niemand tegen de haren in strijken. Het is wel weer een goed voorbeeld van het ”wij zijn Amerikanen”-gevoel. De televisiestations zenden nog steeds 24 uur per dag nieuws uit over de ramp, logisch natuurlijk. Een oneindige stroom van nieuws, foto's van overledenen, aangrijpende verhalen en beelden van de ramp en de werkzaamheden. Ook op het werk heeft iedereen het er over. Zelfs de voor Amerikanen routinematige vraag „How are you?” is geladen. Met andere woorden, ik heb de laatste drie dagen eigenlijk niks anders gehoord of gezien dan de aanslag op Amerika.

En natuurlijk is dit terecht, maar op een bepaalde manier raakt je hoofd er vol van. Je hebt er even genoeg van en je hebt behoefte aan even iets anders. Ik ben met wat mensen gaan volleyballen. We lachten en dronken samen wat. Dat is erg goed voor de mens. Daarna was mijn hoofd ook weer veel helderder.

Het waren drie lange, indrukwekkende dagen, waarin ik op een bepaalde manier respect heb gekregen voor het Amerikaanse volk. We wachten met spanning af wat president Bush gaat doen en hoe zich dit verder gaat ontwikkelen. Ik denk dat het goed is om te bidden voor veel wijsheid voor de regering van de Verenigde Staten. Natuurlijk willen veel mensen het onrecht vereffenen. Alleen: geweld met geweld vergelden heeft nog nooit problemen opgelost. Ik hoop dat deze aanslag ervoor zorgt dat men komt tot een wereldwijde, georganiseerde aanpak van terrorisme om dergelijke duivelse aanslagen in de toekomst te voorkomen.”