Osama bin Laden
bijna niet te treffen

KABUL – Volgens Rusland houdt Osama bin Laden, door de VS gezocht als de hoofdschuldige van de terreuraanslagen op New York en Washington, zich schuil in de bergen rond Kandahar, de zuidelijke stad waar de Afghaanse Taliban-heersers hun hoofdkwartier hebben. Het hoofd van de Russische generale staf, Anatoli Kvasjnin, heeft dat gisteren gezegd.

Donderdag hadden bronnen bij de Pakistaanse inlichtingendienst bekendgemaakt dat Bin Laden dinsdag enkele minuten na de aanslagen naar een nieuwe schuilplaats was gegaan, zonder iemand te vertellen waar die is of waar hij was toen de terroristen toesloegen.

Reizigers en bronnen in Afghanistan zeggen dat bij de luchthaven van Kandahar een wooncomplex staat voor ongeveer 300 Afghaanse Arabieren; buitenlandse vrijwilligers die in de jaren '80 naar Afghanistan zijn gekomen om te vechten tegen het Sovjet-leger en daar in Bin Ladens organisatie al-Qaeda (de Basis) zijn beland. Sinds de aanslagen komen uit Kandahar berichten over Arabische staatsburgers die het gebied verlaten, vermoedelijk om vergeldingsacties van de VS te ontlopen. Ook in de Afghaanse hoofdstad Kabul, waar de afgelopen maanden steeds meer Arabieren werden gesignaleerd, pakten sommige Arabische families na de aanslagen hun boeltje.

Van Bin Laden is bekend dat hij in klein konvooi reist, vaak in een eenvoudige witte jeep met alleen zijn meest vertrouwde lijfwachten bij zich, allen Arabieren zoals hijzelf. Taliban-commandanten die hem kennen zeggen dat Bin Laden zelden meer dan twee dagen op dezelfde plaats blijft. Op zijn reizen wordt hij meestal vergezeld door Ayman Al-Zawari, die bij verstek ter dood is veroordeeld voor de moord op de Egyptische president Anwar Sadat in 1981.

Als de VS weten waar Bin Laden zich ophoudt, betekent dat nog niet dat zij hem ook kunnen treffen. Nikolaj Kovaljov, oud-directeur van de Russische Federale Veiligheidsdienst, waarschuwde gisteren dat een Amerikaanse aanval op Afghanistan alleen maar een averechts effect zou hebben. „In Afghanistan heb je een treinlading explosieven nodig om drie extremisten te vernietigen”, zei hij op een persconferentie. „De kans om Bin Laden te treffen is nihil.”

Grotten
De bergachtige oostelijke provincies van Afghanistan, waar Bin Laden zijn trainingskampen heeft opgezet, beschikken over grotten die een ideale schuilplaats tegen bombardementen bieden. Een van de bases, in de provincie Paktia, deelt Bin Laden met Jalaluddin Haqqani, een islamitische krijgsheer die in de oorlog tegen de Sovjet-bezetters van Afghanistan financiële steun van de VS heeft ontvangen. De bases, die met het Amerikaanse geld en Amerikaanse expertise zijn gebouwd, vormen een netwerk van met elkaar verbonden grotten. Pakistaanse inlichtingenfunctionarissen die destijds de Amerikaanse hulp aan de islamitische opstandelingen moesten doorgeven, zeggen dat de grotten op een kernaanval na tegen alle bombardementen bestand zijn.

Eerder dit jaar heeft een veiligheidsfunctionaris van de Taliban verteld over een bezoek dat hij eens met Bin Laden had gebracht aan diens schuilplaats in de provincie Kunar. Op een bergwand staan vijf gecamoufleerde satellietschotels opgesteld, vertelde hij, en tijdens zijn bezoek had hij in het Frans en Arabisch telefoongesprekken horen voeren.

Bijna onmogelijk
De organisatie van Bin Laden buiten Afghanistan aanvallen lijkt ook een bijna onmogelijke opgave. Volgens een rapport van het Onderzoekscentrum van het Amerikaanse Congres dat gisteren openbaar werd gemaakt, beschikt de meesterterrorist vermoedelijk over cellen in 34 landen. „Bij het opbouwen van zijn netwerk heeft Bin Laden een coalitie van ongelijksoortige radicale islamitische groepen van verschillende nationaliteiten bijeengebracht om te werken aan gemeenschappelijke doelen: de uitdrijving van niet-islamitische overheersing of invloed uit door moslims bewoonde gebieden”, aldus het rapport, opgesteld door Midden-Oostendeskundige Kenneth Katzman en gedateerd op 10 september, de dag voor de aanslagen op de VS.

Katzman schat het persoonlijke vermogen van Bin Laden, waaruit het ongeveer 3000 leden tellende netwerk van Al-Qaeda wordt gefinancierd, op 300 miljoen dollar. Het rapport noemt ook de landen waar cellen zijn aangetroffen of worden vermoed: Afghanistan, Pakistan, Bangladesh, Saudi-Arabië, Qatar, Jemen, Jordanië, Egypte, Libië, Libanon, Algerije, Tunesië, Mauritanië, Sudan, Azerbeidzjan, Oezbekistan, Tadzjikistan, Tsjetsjenië, Somalië, Eritrea, Kenya, Tanzania, Uganda, Ethiopië, Maleisië, de Filipijnen, Uruguay, Ecuador, Bosnië, Kosovo, Albanië, Groot-Brittannië, Canada en de Verenigde Staten zelf.

Extreem veel
In het rapport worden negentien terreurorganisaties in het Midden-Oosten gerangschikt naar de mate waarin zij terroristische activiteiten ontplooien. Al-Qaeda krijgt als enige de kwalificatie „extreem veel.” De Palestijnse organisaties Islamitische Jihad en Hamas worden als enige twee genoemd in de categorie „heel veel.”

De cellen werken onafhankelijk van elkaar. In feite gaat het om werktuigen die worden geactiveerd als Bin Laden en andere leiders dat nodig achten en die vervangbaar zijn, zei de voormalige CIA-functionaris Vincent Cannistraro. Als iemand wordt gearresteerd of een zelfmoordactie uitvoert, staan andere vrijwilligers klaar om het werk over te nemen. Ahmed Ressam, een in Montreal wonende Algerijn die in 1999 werd gearresteerd toen hij met een auto vol explosieven probeerde de VS binnen te komen, heeft zijn ondervragers verteld dat hij van plan was een bomaanslag te plegen op de luchthaven van Los Angeles maar dat niemand uit de groep die bij het complot betrokken was wist welk doel hij precies had gekozen. Ressam zei ook dat zijn opdrachtgever niet Bin Laden was, maar Haydar Abu Doha, een in Londen wonende bondgenoot van Bin Laden die kortgeleden is aangehouden op beschuldiging van terroristische samenzwering.

Met zijn geld kan Bin Laden gemakkelijk een groot netwerk onderhouden, zeker in landen waar de VS impopulair zijn en waar hij kan putten uit een groot bestand aan werkloze jongeren. „Hij is het financiële bindmiddel dat de groep bijeenhoudt”, zei Frank Cillufo, politiek analist bij het Center for Strategic and International Studies. „In het verleden moesten terroristische organisaties bij regeringen aankloppen voor de financiën en faciliteiten die zij nodig hadden om grote terreuroperaties uit te voeren. Bin Laden heeft dat vacuüm gevuld.”