Kok en zijn partij

De door de commissie-Dunning voorgestelde kandidatenlijst werd zonder wijzigingen doorgevoerd. In het concept-verkiezingsprogramma werden maar geringe veranderingen aangebracht. In ieder geval geen wijzigingen waarmee premier Kok ernstig in zijn maag zit.

Het meest ingrijpende punt betrof de inperking van de hypotheekrenteaftrek. Het congres wilde een einde maken aan de onbeperkte aftrek van de hypotheekrente voor zeer hoge hypotheken. Het geld dat daardoor beschikbaar komt in de vorm van hogere belastingopbrengsten, zou gebruikt moeten worden voor verhoging van de huursubsidie en de subsidie voor mensen die hun huurhuis willen kopen.

Vanwege het aanzienlijke aantal eigenwoningbezitters, ook in de achterban van de PvdA, en de grote omvang van veel hypotheekschulden is dit echter een zeer gevoelige zaak. In de nieuwe belastingplannen van het kabinet, waarin heel veel op z'n kop gezet wordt, blijft de hypotheekrenteaftrek gehandhaafd. Alleen tweede woningen komen onder een minder gunstig fiscaal regime te vallen.

Kok wilde echter voorkomen dat de VVD in de verkiezingscampagne de eigenwoningbezitters op stang kan jagen met de kreet dat de PvdA wil tornen aan de hypotheekrenteaftrek. Ook bij de kabinetsformatie zou een harde eis van de PvdA op dit punt de vorming van een nieuw paars kabinet blokkeren. Vandaar dat de premier meteen duidelijk maakte dat wat hem betreft de onbeperkte aftrekbaarheid gehandhaafd blijft.

Het ziet er steeds meer naar uit dat de verkiezingscampagne zal uitlopen op een strijd tussen Kok en Bolkestein om de eerste plaats. Blijkens de jongste onderzoeksgegevens staat de VVD royaal aan de top. Met tien zetels winst (van 31 naar 41) komt zij duidelijk boven de PvdA uit, die zich op 37 zetels weet te handhaven. En dan moeten we wel bedenken dat die 37 zetels in de geschiedenis van de PvdA een dieptepunt waren.

Een aanzienlijke winst is er wel voor de linkse concurrenten van de PvdA. GroenLinks zou verdubbelen van vijf naar elf zetels, terwijl de Socialistische Partij het nog beter doet door van twee naar zeven zetels te klimmen.

Tussen nu en de verkiezingsdatum kan er uiteraard nog veel veranderen, maar het is wel duidelijk dat de PvdA op twee fronten strijd moet leveren. D66 is ditmaal geen serieuze concurrent. De strijd gaat veeleer om de vraag waar al die voormalige D66-kiezers heen zullen gaan. Kiezen die straks voor de VVD of deelt ook de PvdA in de erfenis van Van Mierlo?

De opmars van GroenLinks en de Socialistische Partij wijst wel op een groeiende onvrede aan de linkerkant van de PvdA. Men mist in Kok de bevlogenheid van Den Uyl. Is zijn beleid als premier wezenlijk anders dan dat van zijn voorganger Lubbers?

Het is en blijft inderdaad noodzakelijk om aandacht te hebben voor de onderkant van de samenleving. Maar al die uitkeringen moeten wel betaald kunnen worden en het moet niet zo zijn dat het in een aantal gevallen aantrekkelijker is om van een uitkering te leven dan om te gaan werken. Wat dat betreft hebben we uit de periode-Den Uyl en daarna een les geleerd, althans kunnen leren.

Ten aanzien van de hypotheekrente geldt dat met voorzichtigheid gehandeld moet worden om maatschappelijke brokken te voorkomen. Het gaat hier immers om langlopende verplichtingen. Zo langzamerhand kunnen de mensen weten dat de onbeperkte aftrek van de hypotheekrente toch enigszins ter discussie staat.

Het invoeren van een grens waarboven de rente nog maar beperkt aftrekbaar is en in de toekomst wellicht helemaal niet meer, zou een volgende stap kunnen zijn.

De huidige regeling is toch wel heel erg aantrekkelijk voor mensen met hoge inkomens. Niet voor niets zijn er de afgelopen jaren tal van tweede en derde hypotheken opgenomen. Gestimuleerd door de lage rentestand en de fors gestegen huizenprijzen, maakten mensen de overwaarde van hun huis te gelde om allerlei luxe-uitgaven te kunnen doen.

Andere Europese landen kennen een veel beperkter aftrekbaarheid van de hypotheekrente. Bij ons gelden de eigen woning en de auto tot dusver als heilige koeien waar geen van de leidende politici tegenop durft te treden. Ook premier Kok niet.