Anders dan vorige week

We zijn een nieuwe week ingegaan. Het leven herneemt zijn normale loop. In dit geval betekent dat dat ook de financiële wereld haar draai probeert te herkrijgen. De beurs op Wall Street –de New York Stock Exchange– ging vanmiddag (Nederlandse tijd) weer open. Vandaag zal blijken hoe groot de schade is, hoe sterk het vertrouwen van de mensheid is geschokt. De beurzen in het Verre Oosten startten wat dat betreft in mineur. In afwachting van Wall Street stonden zij de hele morgen op fors verlies. De Amsterdamse beurs gaf vanmorgen bij de start gelukkig een evenwichtiger signaal af.

Ook nu weer blijkt dat de wereld in zeker opzicht een 'dorp' geworden is. Iedereen weet direct alles over de ander en leeft op zijn wijze mee. De reacties lopen uiteen van oprecht medeleven tot besmuikte gevoelens van leedvermaak. Dat alles is ook bij terroristen bekend. Het is de vraag of zij, gezien de voorbereidingstijd, een afname van de economische bedrijvigheid bewust hebben afgewacht. Dat zij de macht van de beurs over het wereldgebeuren kennen, is echter duidelijk. Terrorisme heeft misschien nog wel meer dan een 'oorlog die je ziet aankomen' te maken met massapsychologie.

Elf september werd al snel gekenschetst als „de dag waarna het nooit meer zou worden zoals het was.” Uit de eerste reacties blijkt dat er veel van waar is. Vorige week bleek de week te zijn van de globalisering van het kwaad. De hele wereld raakte in rep en roer. Het aantasten van het gevoel van veiligheid en van het vertrouwen van de consument werd gehanteerd als wapen tegen de grote vijand, het kapitalistische Amerika, met in zijn kielzog het Westen. Of gaat het tegen het Noorden? Wreekt zich hier de mondiale tegenstelling tussen rijk en arm?

Moeten we de religieuze argumenten soms als uiteindelijke (extra) drijfveer zien? Daarop lijkt het momenteel het meest. In dat geval zullen de scheidslijnen weer anders, nog grilliger, lopen. Dan is er geen sprake meer van statenblokken, maar van godsdienstige. De scheidslijnen lopen op die manier bijvoorbeeld ergens door het blok islam heen. Het ene blok is dan een coalitie van 'autonoom denkenden' en godsdienstigen, tegen een hecht blok dat zijn inspiratie put uit een gemeenschappelijke bron. Beide blokken zullen hun aanhangers rekruteren in dezelfde staten, of nog erger: beide blokken hebben hun aanhangers over de gehele wereld. Daarbij blijkt dat wie religieuze inspiratie noemt als drijfveer voor dit kwaad, niet buiten de staat Israël om kan. Daarom is er nu al een kentering in het Midden-Oostenbeleid waar te nemen. Jeruzalem mag (even) geen steen des aanstoots zijn.

Het is steeds weer verassend dat in deze moderne, kille wereld, met al zijn technische automatismen, op momenten dat het spant het doen en laten van de enkele mens bepalend is. Het optreden van president Bush en zijn team wordt vertaald in termen van nationale trots, doorleefd leed, doorzettingsvermogen, veiligheid, vertrouwen. Ook het kwaad kreeg vorige week al heel snel een gezicht: Osama bin Laden. Waarschijnlijk terecht. Met dat portret voor ogen lijkt het alsof de vijand makkelijker is aan te pakken. Het kwaad is van een anonieme kracht een mens van vlees en bloed geworden. Het is gevaarlijk te veronderstellen dat daarmee een deel van het probleem is opgelost.

Er wordt geschud aan de gevestigde wereldorde. Het is allemaal niet meer als een week geleden. Daarom de vraag: Hoe begonnen wij –gisteren– de week? Met „God is ons een Toevlucht en Sterkte; Hij is krachtelijk bevonden een hulp in benauwdheden?” Die belijdenis pretendeert niet dat we op alle vragen antwoord hebben. Wel, dat we het kwaad dat in de mens woedt onderkennen en weten waar rust te vinden is.