Angst voor aanslagen maakt voor
Z-Amerika neutraliteit aanlokkelijk

Latijns-Amerika heeft de aanslagen in de VS eenstemmig veroordeeld. De 34 ministers van Buitenlandse Zaken van Noord- en Latijns-Amerika die dinsdag in Lima deelnamen aan een speciale zitting van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS), hebben hun afkeer in verband met de gebeurtenissen in New York en Washington duidelijk geuit. Ook Cuba, dat geen lid is van de OAS, veroordeelde de aanslagen prompt.

Handvest
Toen het nieuws over de aanslagen in New York en Washington bekend raakte, staakten de OAS-ministers in Lima hun afsluitende discussies over het Inter-Amerikaans Democratisch Handvest. Het document werd zonder verdere commentaar ondertekend – zelfs de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Colin Powell, stelde daarvoor zijn ongeplande terugreis naar de VS uit. De regeringen die het handvest hebben onderschreven, verbinden zich ertoe de grondwet in hun land na te leven en de burgerlijke en politieke rechten van hun burgers te respecteren.

De opgewonden sfeer en de lichte paniek die zich dinsdag meester maakte van de Verenigde Staten, was ook meteen voelbaar in Zuid-Amerika. De VS sloten hun 3000 kilometer lange grens met Mexico om er zeker van te zijn dat geen medeplichtigen van de aanslagen daar het land zouden verlaten. In Buenos Aires werden meteen twee Israëlische gebouwen ontruimd – de vertegenwoordiging van Israëlisch-Argentijnse verenigingen en het nieuwe hoofdkwartier van de Israëlisch-Argentijnse Mutualiteit.

Valse noot
De oude zetel van die instelling werd in 1994 door een autobom vernield. De Amerikaanse ambassade in Uruguay werd geëvacueerd na een bommelding. In Chili werd de verjaardag van de bloedige coup waarmee generaal Augusto Pinochet op 11 september 1973 de regering van Salvador Allende omverwierp, voor het eerst in 28 jaar helemaal naar de achtergrond gedrongen.

Ondanks het aanbod om de VS te helpen bij de verzorging van de gewonden van de aanslagen, zorgde Cuba toch voor een valse noot. De regering in Havana liet weten dat het de aanslagen om „ethische en historische redenen” veroordeelt. Cuba is immers zelf „al langer dan veertig jaar het slachtoffer (van terroristische acties) die ondersteund worden op Amerikaans grondgebied.” Net zoals in de VS zelf en in Europa reageerden de beurzen in Latijns-Amerika abrupt op het nieuws uit de VS. De Bovespa, de index van de beurs van Sa˜o Paulo, zakte dinsdag met negen punten. Op de beurs van Caracas werd de handel zelfs voor een dag stilgelegd. De olieprijzen stegen dinsdag met gemiddeld 3 dollar – speculerend op de kans dat de VS vergeldingsaanvallen zullen uitvoeren in het Midden-Oosten.

Afstand nemen
In sommige landen gaan stemmen op meer afstand te nemen van de VS – neutraliteit zou het beste antwoord zijn op de terroristische bedreigingen. Hugo Moreno, de voorzitter van het Internationaal Comité in het Ecuadoraanse parlement, wijst op de kwetsbaarheid van de haven en de luchtmachtbasis van Manta. Die installaties aan de Ecuadoraanse kust worden door het Amerikaanse leger gebruikt als een belangrijk steunpunt voor de bestrijding van de drugshandel in het zuiden van Colombia.

„Het is tijd om de huurovereenkomst opnieuw te bekijken”, verklaarde Moreno in een interview met de radiozender La Luna in Quito. „We moeten aan onze eigen veiligheid denken.” Miguel Lluco, een leider van de machtige inheemse beweging in Ecuador, wil dat de overeenkomst met de Amerikanen over het gebruik van de basis van Manta gewoon wordt opgezegd. De acties die de VS vanaf de luchthaven van Manta uitvoeren, „betrekken Ecuador bij het conflict in Colombia en misschien zelfs in een nog veel grotere confrontatie. Dat maakt van Ecuador een mogelijk doelwit voor aanslagen”, vindt Lluco.

In Panama stelde parlementsvoorzitter Rubén Arosemena dat de regering van president Mireya Moscoso er verstandig aan zou doen het hele Panamese grondgebied tot neutraal gebied uit te roepen. „Het Panamakanaal en zijn oevers zijn al officieel neutraal gebied, maar we moeten die maatregel over heel het land uitbreiden om de kans kleiner te maken dat we het doelwit worden van een terroristische of militaire aanval.”

„Zelfs de enige supermacht blijkt niet opgewassen (tegen een terroristisch offensief), we moeten dus niet denken dat Panama het gevaar zomaar kan afwenden”, argumenteerde Arosemena. President Moscoso heeft de bewaking van het Panamakanaal versterkt, maar ontkent geruchten dat de VS toestemming zouden hebben gevraagd troepen te sturen naar de strategische waterweg. Andere Latijns-Amerikaanse landen hebben dan weer juist angst dat de Verenigde Staten hen kunnen laten vallen.

Terrorisme
In Colombia gaan analisten ervan uit dat de strijd tegen het terrorisme de komende jaren de absolute prioriteit zal krijgen in de VS, en dat de oorlog tegen de drugshandel in Latijns-Amerika het met minder aandacht en middelen zal moeten stellen. Luis Valencia, een defensie-expert van de Nationale Universiteit, gelooft niet dat de aanzienlijke politieke of financiële steun die de VS hebben toegezegd aan het Colombiaanse drugsbestrijdingsinitiatief Plan Colombia zal worden teruggeschroefd, maar denkt dat dit wel het geval kan zijn voor het Andijnse Initiatief.

In het kader van dat programma wilde de Amerikaanse regering 880 miljoen dollar ter beschikking stellen van de buurlanden van Colombia om hun te helpen de grensoverschrijdende effecten van het drugsprobleem en de burgeroorlog in Colombia binnen de perken te houden. Die plannen worden momenteel behandeld door het Amerikaanse parlement.