Voorpagina13 september 2001
„Een aanval op één is een aanval op allen”

NAVO bekrachtigt
steun aan Washington

Van onze buitenlandredactie
BRUSSEL – De NAVO-lidstaten hebben gisteravond formeel hun steun aan de Verenigde Staten bekrachtigd. Op grond van artikel 5 van het NAVO-verdrag hebben zij vastgelegd dat zij de VS op alle mogelijke wijzen te hulp zullen schieten, als de Amerikaanse regering daarom vraagt en wanneer duidelijk vaststaat dat het gaat om een aanval vanuit het buitenland. Zo'n verzoek van de regering-Bush ligt er overigens nog niet.

Het blijft aan lidstaten zelf om te bepalen of zij desgevraagd ook militaire steun zullen geven aan de VS. Er is geen sprake van een wettelijke verplichting tot steun. Die bestaat er alleen in het kader van de West-Europese Unie (WEU), een ander samenwerkingsverband op het gebied van defensie, waar de VS niet aan deelneemt.

De formele vastlegging van de zogeheten artikel-5-situatie leidt ook niet automatisch tot een oorlogssituatie. Volgens diplomatieke bronnen bij de NAVO is het besluit van gisteravond „vooral van hoge symbolische waarde. De NAVO-lidstaten leggen nu formeel vast wat secretaris-generaal Robertson dinsdag al heeft verklaard: namelijk dat alle leden van het bondgenootschap solidair zijn met de Verenigde Staten.”

Robertson zegt wel dat het principe geldt dat „een aanval op één een aanval op allen is”, maar bevestigt ook dat lidstaten op grond van artikel 5 de VS steun zullen geven als dit „in overeenstemming met hun oordeel en middelen is.” Het is overigens voor het eerst in de 51-jarige geschiedenis van de NAVO dat artikel 5 wordt toegepast. Twee jaar geleden kwamen de NAVO-landen overeen dat artikel 5 ook mag worden toegepast bij terroristische aanslagen van buitenaf.

Het uitroepen van de artikel-5-status komt er op verzoek van de VS, die hopen dat bij eventueel Amerikaans ingrijpen tegen terroristische groeperingen of landen die zulke groepen steunen, NAVO-lidstaten niet tegen elkaar worden uitgespeeld. De huidige status geldt daarmee als een politiek drukmiddel. Over concrete acties heeft de NAVO zich gisteren nog niet gebogen, mede omdat er nog geen dader van de aanslagen bekend is. Ook de VS houden er volgens diplomatieke bronnen nog rekening mee dat Amerikaanse groeperingen achter de aanslagen zitten.

Nederland zei gisteren bij monde van premier Kok de VS al wel „alle mogelijke hulp” toe. Daarbij gaat het in ieder geval om noodhulp, maar mogelijk ook om vormen van militaire ondersteuning. Minister Van Aartsen van Buitenlandse Zaken zei vanuit Brussel ook dat niet alleen de inzet van Nederlandse militairen aan de orde is. Artikel 5 biedt „een breed scala van andere mogelijkheden”, zoals op het gebied van gezamenlijke terrorismebestrijding. Maar we moeten eerst de feiten kennen, zo benadrukte Van Aartsen, of er sprake is van een aanval van buitenaf. Dan pas geldt artikel 5. „Wij kennen de feiten niet, de VS ook niet. Als er sprake is van een aanval van buitenaf, geldt artikel 5. Dat moet eerst worden vastgesteld.”

Ook diverse andere NAVO-lidstaten en derde landen hebben steun toegezegd. Daaronder zijn Rusland, Zwitserland, België, Oostenrijk, Polen en Tsjechië. Robertson heeft secretaris-generaal Kofi Annan van de Verenigde Naties gisteren op de hoogte gesteld van het NAVO-besluit.