Nederland aan zijde
VS oorlogsbereid

In Washington verklaarde de Amerikaanse president Bush gisteren dat zijn land er inmiddels van verzekerd is dat het „vele westerse landen aan zijn zijde” heeft waar het gaat om de aanpak van de directverantwoordelijken voor de catastrofe van dinsdag „en degenen die ze een schuilplaats bieden.” Daarbij gaat de Britse regering voorop, maar ook politiek Den Haag is in de gelederen.

„Weest u ervan verzekerd dat de Nederlandse regering samen met de Europese partners de Verenigde Staten zal bijstaan in intensieve samenwerking op alle denkbare terreinen”, zei premier Kok gisteren in de Tweede Kamer. „En weest u ervan verzekerd dat de internationale gemeenschap niet zal rusten voordat degenen die verantwoordelijk zijn voor deze gewetenloze daden zijn opgepakt en bestraft.”

Minister Van Aartsen van Buitenlandse Zaken zegde zijn Amerikaanse ambtgenoot, Colin Powell, dinsdag in een condoleancetelegram al toe dat de Nederlandse inlichtingendiensten gereedstaan om de VS waar mogelijk te helpen bij de opsporing van de verantwoordelijken. Gisteren was hij in Brussel, waar hij een speciale vergadering van de ministers van Buitenlandse Zaken van de Europese Unie bijwoonde. Daar verklaarde hij dat de EU wat Nederland betreft „een gezamenlijke vuist” moet maken om „onze grote bondgenoot te helpen.”

Zowel Kok als Van Aartsen gaf gisteren aan de terroristische acties in Amerika te beschouwen als „een directe aanval op alles waarvoor het Westen staat in de wereld”, zoals laatstgenoemde het in Brussel uitdrukte. „Dit is een aanval op democratie, de krachtige instellingen die de vrijheden en plichten van het individu beschermen, de mogelijkheid tot vrij debat, het vrije ondernemerschap en de gevoelens van verantwoordelijkheid ten opzichte van de internationale gemeenschap.”

Die internationale gemeenschap mag zich dan ook niet onbetuigd laten. In de strijd tegen het terrorisme moeten Europa en de VS samen optrekken, aldus Van Aartsen. „Daarbij kunnen wij gebruikmaken van de nieuwe instrumenten die ons ter beschikking staan en die beogen de Europese Unie slagvaardiger te maken”, voegde hij eraan toe. Mogelijk denkt Van Aartsen daarbij onder meer aan de Europese krijgsmacht in opbouw, maar hij noemde dat niet expliciet. Wel noemde hij de NAVO.

Instemming Kamer
Ook in de Tweede Kamer lijkt voorzichtige bereidheid te bestaan om positief te reageren wanneer de Amerikanen via de NAVO zouden vragen de vergeldingsactie in bondgenootschappelijk verband uit te voeren. Tegelijk rees gisteren in de Tweede Kamer de angst dat Nederland in een oorlog zal verzeilen zonder dat de Kamer daarmee van tevoren heeft ingestemd.

„De vraag is of we niet in een situatie geraken waarin de rol van het parlement tot een heel geringe gereduceerd wordt”, waarschuwde GroenLinks-leider Rosenmöller. Zijn SP-collega Marijnissen zei het kabinet geen vrijbrief te willen geven om Nederland zonder voorafgaand overleg te laten participeren in een vergeldingsactie. „Wij willen ons beslist niet in een oorlog storten zonder dat het parlement debatteert.”

Direct debat
De fracties van PvdA en D66 toonden zich gisteren voorstander van het houden van een spoeddebat over de situatie in Amerika. Een meerderheid vindt dat echter op dit moment niet gepast. Volgende week, als de algemene politieke beschouwingen worden gehouden, is er ruimte genoeg voor debat, meent de meerderheid. Dan zijn ook de meest betrokken bewindslieden –Kok, Van Aartsen en De Grave (Defensie)– drie dagen lang in het kamergebouw aanwezig.

Met een gezamenlijke actie van VS en EU zou de grote coalitie herrijzen die in 1990 Saddam Hussein bestreed.