Immens zwaar karwei
voor reddingswerkers

Hoeveel ton puin er precies ligt op de getroffen locaties is niet bekend, maar een ruwe schatting komt uit op 600.000 ton alleen al voor de WTC-gebouwen. De WTC-torens waren ruim 400 meter hoog. Met een belendend hotel erbij is er een kilometer gebouw ingestort.

Onmogelijk
De Amerikaanse reddingwerkers staan voor de onmogelijke opgave deze rokende megapuinhoop te doorzoeken op overlevenden. Dat betekent dat brokstukken voorzichtig moeten worden verwijderd en dat staalconstructies behoedzaam dienen te worden gedemonteerd. Bij aardbevingen komt het voor dat een week na de ramp nog overlevenden worden aangetroffen.

De Amsterdamse brandweer heeft op dit gebied veel ervaring opgedaan bij het ruimen van de twee flatgebouwen in de Bijlmer die in een puinhoop veranderden toen zich op 4 oktober 1992 een Boeing 747 in de bovenste verdiepingen boorde. Het verschil met de ramp in Amerika is dat het nog een halfuur duurde voordat de getroffen WTC-gebouwen ineenzakten.

Experts noemen het heel bijzonder dat de gebouwen de enorme klap in eerste instantie doorstonden. Veel mensen hebben daardoor nog een veilig heenkomen kunnen zoeken. De flats in de Bijlmer waren vrijwel meteen verwoest. Wel kwamen door de brand die vervolgens ontstond, nog meer mensen om, maar instortingen deden zich nauwelijks meer voor.

De ruimingswerkzaamheden in de Bijlmer namen weken in beslag. De eerste dagen werd het puin en staal voorzichtig uit elkaar getrokken, in de hoop nog overlevenden aan te treffen. Toen dat niet zo bleek te zijn, werd groot materieel ingezet. Wel werd het puin op de stortplaatsen nog uitgeplozen, ook in verband met het onderzoek naar oorzaak en toedracht.

Kokers
In het hart van de WTC-gebouwen bevonden zich kokers met trappenhuizen die waren bedoeld als vluchtroutes. De kokers waren zo ontworpen dat er ook bij brand frisse lucht doorheen kwam. Duizenden mensen zijn zo aan de dood ontsnapt. „Het probleem is alleen dat het drie uur duurt voordat iedereen eruit is”, vertelt een woordvoerder van het Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding Nibra.

Bij het instituut is de situatie in de WTC-gebouwen bekend, omdat enkele stafleden de afgelopen jaren een bezoek brachten aan de torens. Het bezoek was bedoeld om te leren hoe grote gebouwen bij calamiteiten ontruimd kunnen worden. Bij het WTC werd vaak geoefend op ontruimingen. Bij brand zou het in principe mogelijk zijn dat iedereen het gebouw verliet. Maar als de zaak instort, houdt natuurlijk alles op”, aldus de Nibra-woordvoerder.

Fout?
Het staat vast dat bij de instorting van de WTC-gebouwen een groot aantal brandweermensen om het leven is gekomen. Hebben zij een inschattingsfout gemaakt bij de beoordeling van het instortingsgevaar?

Veiligheidskundige Piet van Beek van TNO in Apeldoorn: „Het gebeuren is niet alleen een zwarte dag in de geschiedenis van Amerika, maar ook van de brandweer. Als het waar is dat zo veel brandweermensen zijn omgekomen, is dat eigenlijk onvoorstelbaar. Dat is nergens voorgekomen. Uitgangspunt bij de brandweer is dat je met z'n allen weer terugkeert. Bij een eerdere explosie in het WTC zijn ze ook het gebouw binnengedrongen en toen is het wel goed gegaan. Je zou kunnen zeggen: Weer een les voor de toekomst. Een brandweerman wil maar één ding, en dat is levens redden. Dat blijft vooropstaan.”

Hij tekent aan dat de veiligheidsvoorzieningen voor het soort scenario's als in New York en Washington altijd tekortschieten. „Je praat hier in feite over een vloeistofbrand zoals we die in de industrie kennen. Daar is geen constructie tegen bestand.”

Onderzoeker René Hagen van het Nibra is het met Van Beek eens dat de New Yorkse brandweer zichzelf weinig te verwijten heeft. „Natuurlijk wist de brandweer dat er instortingsgevaar bestond. En natuurlijk moet je als brandweerman aan jezelf denken. Maar niemand kon zeggen of en wanneer de gebouwen zouden instorten. Als brandweerman neem je altijd een zeker risico als je een brandend gebouw binnengaat. Hoe groter de belangen, hoe groter het risico dat je neemt. In de WTC-gebouwen zaten nog duizenden mensen. Stel dat de brandweer op afstand had toegekeken vanwege het instortingsgevaar en het gebouw had nog vier uur overeindgestaan, wat zou dan de reactie zijn geweest? De brandweer heeft gehoopt dat ze de tijd had om alle overlevenden eruit te halen. Die hoop was ijdel, weten we nu.”