Leeuwarden zet
hakken in het zand

Voortaan moeten trouwambtenaren in Leeuwarden een verklaring ondertekenen waarin ze te kennen geven ook homohuwelijken te zullen voltrekken. Dat heeft het gemeentebestuur gisteravond bekendgemaakt nadat het juridisch advies had ingewonnen. In de Friese hoofdstad heeft een trouwambtenaar, mevrouw Eringa, onlangs laten weten grote moeite te hebben met de voltrekking van het homohuwelijk.

Het contract van de vrouw zou per 1 september dit jaar opnieuw verlengd moeten worden. Blijft ze op haar standpunt staan, dan eindigt het contract en is mevrouw Eringa ambtenaar af. „Wij bieden geen ruimte aan gewetensbezwaarde ambtenaren”, meldde CDA-wethouder B. Bilker tijdens een persconferentie onomwonden.

„Geen wet”
Het gemeentebestuur toont zich niet onder de indruk van de uitspraak van toenmalig staatssecretaris Cohen (Justitie). Die zei vorig jaar in de Tweede Kamer na een uitvoerig debat dat er ruimte moet zijn voor gewetensbezwaarde ambtenaren. „Die toezegging is geen wet. Wij zijn als gemeente autonoom”, reageert burgemeester Van Maaren-van Balen. Ook aan het advies van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), die aandringt op een praktische oplossing in de sfeer van vervanging, stoort de gemeente zich niet. „Dat is slechts een advies”, aldus de burgemeester.

Het gemeentebestuur ontkent dat het intolerant is ten opzichte van mensen met geloofsbezwaren tegen het homohuwelijk. „Voor ons is de wet de wet”, aldus burgemeester Van Maaren, die de opstelling van Leeuwarden een „politieke kwestie” noemt.

Ze vindt niet dat de gemeente handelt in strijd met de Algemene wet gelijke behandeling (AWGB). Volgens Van Maaren vallen trouwambtenaren (buitengewoon ambtenaren burgerlijke stand) niet onder het ambtenarenrecht en is de AWGB daarom niet op hen van toepassing.

De betrokken ambtenaar is gisteren op de hoogte gesteld van het collegebesluit. De vrouw beraadt zich nog op stappen. Volgens de burgemeester reageerde ze „uitermate teleurgesteld en gelaten.” De buitengewoon ambtenaar werkt sinds 1986 voor de gemeente Leeuwarden. Ze functioneerde altijd naar volle tevredenheid.

Inbreuk
SGP-fractievoorzitter Van der Vlies vindt dat het gemeentebestuur van Leeuwarden de zaak op scherp zet. „Dit is een gigantische inbreuk op de positie van ambtenaren met gewetensproblemen. Zij dreigen aan de zijlijn te worden geparkeerd. Dit heeft de trekken van een ”Berufsverbot”. Mensen met een bepaalde geloofsovertuiging worden op deze wijze uitgesloten van een functie. En dat terwijl de toenmalige staatssecretaris Cohen duidelijke toezeggingen heeft gedaan dat gezocht zou worden naar praktische oplossingen. Dat is door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten ook zo naar de gemeentebesturen uitgestraald.”

Eerder stelde Van der Vlies, samen met Rouvoet (ChristenUnie), schriftelijke vragen over deze kwestie aan de opvolger van Cohen, staatssecretaris Kalsbeek van Justitie. Ze vinden dat zij nu alles in het werk moet stellen om Leeuwarden tot andere gedachten te brengen en doen daartoe een krachtig beroep op haar.

Waarmaken
„We moeten ervan op aankunnen”, zegt Van der Vlies, „dat toezeggingen die in de Tweede Kamer zijn gedaan, worden waargemaakt. De staatssecretaris dient dit hoog op te nemen. We zijn falikant tegen het homohuwelijk, maar nu het er is, dienen ambtenaren met gewetensbezwaren ontzien te worden. Dat is toch wel het minste wat we mogen verwachten. Het dreigt nu de verkeerde richting op te gaan. Desnoods moet de positie van gewetensbezwaren alsnog in de wet worden verankerd.”

Lafheid
Rouvoet wijst erop dat staatssecretaris Kalsbeek vorige week nog in de media pleitte voor het zoeken van een praktische oplossing. „Nu Leeuwarden daartoe niet bereid is, moet zij alles op alles zetten om het gemeentebestuur op zijn schreden te laten terugkeren. Daarbij kan het gemeentebestuur niet om de toezeggingen in de Tweede Kamer heen. In de rechtspraak speelt de wetsgeschiedenis een belangrijke rol.”

De handelwijze van het Leeuwardense college vindt hij getuigen van „bestuurlijke lafheid.” Het gemeentebestuur heeft gekozen voor verlenging van het contract met de betrokken ambtenaar, onder voorwaarde dat ze ook homohuwelijken zal sluiten. „Kennelijk heeft het college niet de moed gehad om de weg te kiezen van ontslag. Niettemin is de positie van de betrokken ambtenaar juridisch gezien ijzersterk. Ze maakt een goede kans een eventuele rechterlijke procedure te winnen. Tegelijkertijd zou het wel erg droevig zijn dat iemand die al jaren met plezier deze functie uitoefent, nu via de rechter voortzetting moet afdwingen.”

Verboden
De Amersfoortse advocaat mr. P. J. den Boef stelt dat Leeuwarden een verboden onderscheid op grond van godsdienst maakt. „Er zijn voldoende ambtenaren die deze mevrouw in voorkomende gevallen kunnen vervangen. Het nu genomen besluit om haar voor het blok te zetten is niet te rechtvaardigen. Dat trouwambtenaren niet onder het bereik van de Algemene wet gelijke behandeling vallen, is onzin.”

Hij hoopt dat mevrouw Eringa de kwestie voor 1 september aan de Commissie Gelijke Behandeling zal voorleggen met het verzoek een aanbeveling te doen aan de gemeente Leeuwarden. „De winst daarvan is dat zo'n aanbeveling landelijk werkt. Het zou Leeuwarden sieren als ook de gemeente de commissie zou inschakelen voor een preventieve toets. Gezien alle commotie is daar alle reden toe.”

Brief
De Reformatorisch Maatschappelijke Unie (RMU) stuurt komende week alle ruim 500 gemeenten in Nederland een brief met de vraag duidelijkheid te verschaffen over de positie van ambtenaren burgerlijke stand die geen homohuwelijken willen bevestigen.

In de brief vraagt de RMU de gemeenten of er in de toekomst nog ambtenaren aan de slag kunnen die het homohuwelijk uit geloofsovertuiging niet willen sluiten. Verder vraagt de RMU wat er precies is geregeld voor gewetensbezwaarde ambtenaren. Ook wil de reformatorische belangenorganisatie weten of de ambtenaren van een regeling op de hoogte zijn.

Mogelijk gaat de RMU met de uitkomsten van de enquête de „politiek manen” de rechten van gewetensbezwaarde ambtenaren beter te waarborgen. „Toenmalig staatssecretaris Cohen van Justitie heeft gezegd dat er ruimte moet zijn voor gewetensbezwaarden, maar het is misschien nodig dat expliciet in een wet vast te leggen”, zegt Schalk. Het is niet uitgesloten dat de RMU ook naar de Commissie Gelijke Behandeling stapt.