De wereld in de waagschaal

In september 1992 kwam er een boek uit van de Amerikaanse senator Al Gore. Een jaar later lag het vertaald en wel ook in de etalage van de Nederlandse boekhandel: ”De wereld in de waagschaal; een Marshallplan voor de aarde”. De schrijver was toen vice-president van de VS.

Het was natuurlijk niet toevallig dat Gore in het verkiezingsjaar 1992 met zijn boek kwam. Er was echter meer. In juni 1992 was er in Rio de Janeiro een conferentie over milieu en ontwikkeling, waar de leiders van bijna alle landen van de aarde aanwezig waren. Dat was de eerste klimaatconferentie, de voorloper van de huidige bijeenkomst in Den Haag. Die eerste conferentie drukte de wereld nog eens met haar neus op de feiten: Het klimaat –lees: het milieu– is een zaak van alle landen, het beheer ervan vraagt om een integrale aanpak. De VS konden en moesten daarbij een grote rol spelen. Als hooggeïndustrialiseerd werelddeel hadden zij een flink aandeel in de veroorzaking van de problematiek, daarnaast hadden zij de middelen om zichzelf doelen ter bestrijding op te leggen en anderen te helpen.

Aan de kwaliteit van de toenmalige onderhandelingsdelegatie van de VS lag het niet. Volgens Gore was die prima. Echter, „…de regering-Bush stond erop dat onze delegatie zo veel onzinnige voorstellen zou bepleiten dat er vrijwel zeker een impasse zou ontstaan.”

Gore en Bush junior betraden dit jaar het strijdperk in de race om het Amerikaanse presidentschap. Het is een niet-verwachte handicap voor het verloop van de klimaatconferentie in Den Haag dat niet bekend is wie de volgende president van de VS zal zijn. Gore staat immers nog steeds hoog genoteerd als milieuman. Bush, met zijn 'oliestaat-Texas-achtergrond' is bij velen haast bij voorbaat verdacht. Dat is mede de achtergrond voor de sympathie die Gore in Europa ondervindt. Daarbij moet echter wel bedacht worden dat het wankele politieke evenwicht tussen Democraten en Republikeinen ook op dit terrein de handen van de president zal binden. Dat is al te merken aan het bedachtzaam manoeuvreren van de Amerikaanse delegatie deze week, een delegatie van de regering-Clinton/Gore.

Zo'n klimaatconferentie is immers heel wat meer dan het gezamenlijk zoeken naar de juiste wijze van de zorg voor het milieu. De politieke bereidheid tot actieve deelname wordt afgetast, de financiële consequenties worden uitgemeten en de solidariteit tussen landen wordt op de proef gesteld. Hoe we het ook wenden of keren, op dit terrein bestaan er geen grenzen. De wereld als zodanig is een gesloten systeem waarbinnen de problemen moeten worden opgelost. Er kan gesproken worden over de aard van het beheer van deze aarde, over de noodzaak van bepaalde maatregelen, over het effect van oplossingen. De wetenschap kan vragen stellen, er kunnen elkaar tegesprekende argumenten zijn, de verwijten over wanbeheer mogen klinken, maar overeind blijft dat het beheer van deze aarde in het hier en nu moet gebeuren. Wie ontkent dat dat beheer een groeiende claim op mensen en middelen zal leggen, ontloopt zijn verantwoordelijkheid.

Wie spreekt over beheer legt de nadruk op verantwoordelijkheid voor wat is. Wie wacht tot crisismaatregelen nodig zijn, heeft veel meer op te lossen. Het is nodig om dit in de kantlijn van 'Den Haag' te onderstrepen. Velen zeggen en schrijven dat het wanbeheer op aarde een gevolg is van het Joods-christelijke Godsbeeld en de daaruit voortvloeiende mensbeschouwing. De natuur zou daarin een ondergeschikte rol spelen, met alle gevolgen van dien aan uitbuiting en dergelijke. Er is reden om zich als christen te verzetten tegen dit soort uitspraken, en de daaruit volgende milieuverheerlijking als religieus substituut. De mens zelf, in zijn hoogmoed en hang naar zelfbeschikking, bouwt zich een wereld die letterlijk op het hier en nu is gericht. Met Gods Woord als bron kan dat niet volgehouden worden, er is meer, veel meer. Dan mogen we ook niet volgens het concept van de moderne mens ons leven inrichten.

Dat ontslaat ons overigens niet van een betrokken deelname aan het openbare leven. Dat gaat verder, veel verder dan het uitbouwen van onze persoonlijke welvaart.

Wie momenteel 'Den Haag' volgt, kan weten waarom.