Zimbabwe

Geen wonder dan ook dat er van economische groei geen sprake is. Aids, hongersnood, corruptie, anarchie en burgeroorlog, dat zijn veelal de droevige zaken waardoor Afrika in het nieuws komt.

Op dit moment is het met name de situatie in Zimbabwe die uit de hand dreigt te lopen. President Mugabe ziet de aanhang van zijn partij slinken en vreest de eerstvolgende verkiezingen. Zeker de stedelijke bevolking heeft genoeg van deze vroegere leider van de onafhankelijkheidsoorlog, wiens bewind steeds meer dictatoriale trekken krijgt. Bovendien heeft hij Zimbabwe betrokken bij de eindeloze en geldverslindende burgeroorlog in het vroegere Zaïre.

Als laatste redmiddel om zich te handhaven heeft hij nu zijn militante achterban gemobiliseerd tegen de blanke boeren. Landbezettingen zijn aan de orde van de dag en hebben inmiddels al verschillende slachtoffers geëist. Weliswaar heeft het hooggerechtshof van Zimbabwe de bezettingen illegaal verklaard, maar de regering laat de bezetters (die zichzelf presenteren als veteranen uit de onafhankelijkheidsoorlog) ongemoeid. Veeleer wakkert Mugabe het conflict aan door de blanke boeren openlijk als staatsvijanden te betitelen.

Geen wonder dat deze boeren zich als ratten in de val voelen. Als ze hun afgelegen boerderijen verlaten en naar veiliger gebieden vertrekken, geven ze de 'veteranen' de vrije hand. Maar zonder hulp van de politie kunnen ze zich niet verdedigen tegen grote groepen bezetters die het op hun eigendommen voorzien hebben.

Door Groot-Brittannië, de vroegere koloniale mogendheid, wordt flinke druk uitgeoefend op Mugabe om zijn achterban in te tomen. Tot dusver zonder resultaat. Ook Nederland heeft de hulpprogramma's voor Zimbabwe (behalve die aan niet-politieke organisaties) stopgezet.

Wat valt er verder nog te doen? Militaire interventie van buitenaf ligt uiterst gevoelig. In veler oog is het immers een conflict van zwart tegen blank. Mugabe heeft zich opgeworpen als de verdediger van de zwarte belangen tegenover de blanke grootgrondbezitters.

In het aangrenzende Zuid-Afrika vormt de kwestie van het grondbezit eveneens een potentieel mijnenveld. Ook daar neemt de bevolkingsdruk toe en staan veel zwarten op het standpunt dat de blanken vroeger hun grond hebben afgepikt. Maar ook daar is de productiviteit van de blanke boerderijen stukken hoger dan van de zwarte.

De niet onbelangrijke bijdrage van de blanke boeren aan de economie van Zimbabwe, plus de vraag wie de kosten van de onteigening zou moeten betalen, heeft de regering van Mugabe er de afgelopen jaren van weerhouden tot grootscheepse landhervorming over te gaan. De blanke boerderijen die wel opgekocht werden, kwamen meestal in handen van partijfunctionarissen van de heersende ZANU-partij.

Dat neemt niet weg dat de ongelijke landverdeling tussen blank en zwart in Zimbabwe ook onder Mugabes opvolgers een bron van spanningen zal blijven. Dat probleem mag echter niet opgelost worden door blanke boeren het slachtoffer te laten zijn van opgehitste menigtes die op andermans bezittingen uit zijn.