Spektakel in het museum

Rijdende modeltreinen, muziek, lichteffecten en film vormen de ingrediënten van de twaalf minuten durende show die vooral jongeren tussen 12 en 18 jaar moet trekken. Een opvoedkundige bedoeling hadden de makers niet, het moest vooral flitsend zijn: een snelle belevenis, zodat de dynamiek van het spoorwegbedrijf overkomt. In een apart gebouwtje dat speciaal voor de Holland Rail Show is neergezet, kunnen zo'n zestig mensen het spektakel meemaken. Vanaf het moment dat het scherm omhooggaat, zitten ze geboeid te kijken.

Etmaal spoorweg
Schuin onder de tribune strekt zich een plateau uit dat een stukje Nederland voorstelt met een nog in nevelen gehuld spoorwegnet: het is duidelijk ochtend. Uit de mist duiken hier en daar wat treintjes op. Op een videoscherm in het midden is een klok te zien. Het is vijf uur 's morgens. Een slaapdronken jongeman wordt door de conducteur uit een nachttrein gehaald, tegelijkertijd worden overal mensen wakker: een oma, een piloot die voor een vroege vlucht naar Schiphol moet, een groep jongeren die 's avonds ergens moet optreden, een zakenman die naar een bespreking gaat.

Op twee andere schermen is intussen te zien dat ook de Spoorwegen zich opmaken voor een nieuwe dag. Wissels worden omgezet, een spoorbrug wordt gesloten, een goederentrein gaat rijden en een machinist hapt slaperig in zijn boterham. In enkele beelden flitst een heel etmaal spoorwegbedrijf aan je voorbij. Ondertussen draaien op de voorgrond de modeltreintjes hun rondjes: er komt een goederentrein met VAM-wagons voorbij en even later ook een model van de snelle Thalys.

Promotiefilm
De film doet wel de gedachte opkomen dat hij een uitstekend reclamemiddel voor de Nederlandse Spoorwegen is. Er worden alleen leuke dingen getoond: een verliefd paartje, een oude oma, enthousiaste kinderen. Het is pure promotie voor de NS, die overigens ook een zeer groot deel van de vier miljoen gulden kostende attractie heeft betaald. Een jongeman die zijn tas op een perron heeft laten staan, krijgt die al snel terug dankzij een hulpvaardige conducteur. Ook de Thalys komt nadrukkelijk in beeld als snelle en moderne manier van transport.

De film weet uitstekend aan te sluiten bij het moderne levensgevoel. Het seniorenechtpaar in de trein blijkt op weg te zijn naar een theatervoorstelling in Carré; de groep jongeren gaat een avond stappen in de grote stad. Keiharde, dreunende discomuziek vult de ruimte. De film toont flitsen van een travestietenshow en spotlichten werpen kleurige lichtbundels over het plateau. Moest dat zo nodig? Ja, vindt het museum, anders trek je de jongeren niet meer.

Via een diapresentatie komen enkele treinen nog even in beeld: de koploper, de regiorunner, een locomotief uit de 16-serie en natuurlijk weer de Thalys. Ze rijden een ererondje over het plateau voor de tribune. De rijdende modeltreinen vormen een belangrijk onderdeel van de Holland Rail Show, maar vallen toch vrijwel in het niet bij het geluid- en beeldspektakel dat over de bezoekers wordt uitgegoten. Alles is afgestemd op jongeren. „Die willen nog wel graag bewegende treintjes zien, maar niet meer op die oubollige modelspoorbanen van enkele jaren geleden”, aldus directeur Van Vlijmen. Het Spoorwegmuseum had een uitgebreide modelspoorbaan, die tien jaar geleden een van de attracties van het museum was. Tijdens een uitgebreide herinrichting van het museum zijn de rijdende modeltreintjes echter als “uit de tijd” bestempeld en uit het museum gebannen.

Stoomtreinen
Voor de echte treinenfan zal de Holland Rail Show waarschijnlijk niet veel bevredigends bieden. Die kan beter een uurtje tussen de locomotieven en de wagons dwalen die langs de perrons van het voormalige Maliebaanstation staan opgesteld. Dat is trouwens ook voor niet-treinenliefhebbers heel interessant. Er staan een paar kolossale stoomlocomotieven die aan het begin van deze eeuw door Nederland denderden. Zoals de “Nestor” uit 1880, die voor de Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij reed. En de gigantische tenderlocomotief NS 6317, die in de jaren dertig kolenwagons versleepte van Limburg naar de Randstad. De locomotief gebruikte massa's brandstof en vanwege het zware werk hadden de machinisten hem de bijnamen beul en moordenaar gegeven.

In de begintijd van de spoorwegen waren de personenwagons nog zeer sober. Ze leken meer op overdekte goederenbakken dan op treincoupés. De conducteur verplaatste zich op treeplanken langs de buitenkant van de wagons om de plaatsbewijzen te controleren. Later kwamen er veel luxere wagons met veel chroom en koperwerk. De rijtuigen van het eind van de vorige eeuw lijken wel kleine paleisjes op wielen.

In het stationsgebouw van het voormalige Maliebaanstation staan de vitrines met allerlei attributen uit de geschiedenis van de spoorwegen. Verder zijn er diverse schilderijen en tekeningen te zien uit de begintijd van het spoor, nu al meer dan 150 jaar geleden. Modeltreintjes zijn er ook: alleen rijden ze niet. Wie treinen wil zien bewegen, kan met de kinderen een ritje met de jumbo-expres maken of een ritje met de historische rondrittrein. Of natuurlijk twaalf minuten doorbrengen in het gebouwtje van de Holland Rail Show.

Het Nederlands Spoorwegmuseum bevindt zich in het voormalig Maliebaanstation in Utrecht. Het museum is van dinsdag t/m vrijdag van 10 tot 17 uur geopend; in het weekend van 11.30 tot 17 uur. De toegangsprijs bedraagt 13,50 gulden voor volwassenen en 9 gulden voor kinderen t/m 12 jaar. De Holland Rail Show wordt één keer per uur getoond, steeds op de halve uren. Voor de Holland Rail Show hoeft niet extra betaald te worden.