Taart etende nonnen in Montserrat

Montserrat. Gekarteld gebergte, betekent het. Het is de naam van het belangrijkste klooster van Catalonië, dat ligt weggestopt in de bergen op een afstand van zo'n 70 kilometer van Barcelona. De oorsprong van het complex gaat terug tot de negende eeuw. Het werd gesticht omdat, volgens de overlevering, in 880 in een grot een Mariabeeld werd gevonden. Deze zogenaamde wonderdoende Zwarte Madonna, door bewoners liefdevol ”het Zwartje” genoemd, is nu de Catalaanse schutspatrones. Montserrat heeft zich in de loop van eeuwen ontwikkeld tot een symbool van de Catalaanse identiteit, maar daarnaast is het ook een zeer geliefd pelgrimsoord voor mensen uit heel Europa geworden. Binnen de muren van het complex zoeken hooggeplaatsten uit alle werelddelen rust. Even beschut tegen het beuken van de golven van de waan van alledag.

Wie met de auto naar Montserrat rijdt, moet goed weten wat hij doet: het laatste deel van de reis gaat over een 12 kilometer lange en zeer steile bergweg vol gevaarlijke bochten. Zie je die reis niet zitten, dan kun je bij een station aan de voet van het gebergte de auto neerzetten en de kabelbaan nemen. Die overbrugt een hoogteverschil van zo'n 540 meter, waardoor je heel wat haarspeldbochten vermijdt. Wie toch met de auto gaat, krijgt, eenmaal op het hoogste punt aangekomen, direct te maken met de nare uitwassen van het massatoerisme: onafzienbare parkeerterreinen, waarvoor je ook nog fors moet betalen.

Ben je eenmaal weg van het blik, dan maakt alleen al het overweldigende uitzicht over de omgeving alles goed. Het is onvoorstelbaar dat reeds zo lang geleden op deze hoogte zo'n imposant complex gebouwd kon worden.

Pronkstuk
Alles bekijken lukt niet op één dag. Daarom is het goed om van tevoren even op een foldertje te bestuderen wat echt een bezoek waard is. Het kloosterdeel waar de tachtig benedictijner monniken leven, is natuurlijk niet voor het publiek toegankelijk. Volgens de folder leggen de monniken zich toe op „het verdiepen van het religieuze gevoelsleven, het werk en de opvang van de bedevaartgangers.” Overigens dateren de gebouwen uit het midden van de vorige eeuw, omdat het vroegere klooster in 1811 door de legers van Napoleon werd verwoest.

Pronkstuk van het complex –en dus een must voor bezoekers– is de basiliek, waarin in een nis in het kerkkoor het zwarte Mariabeeld staat. Met de bouw van de kerk werd in de 16e eeuw begonnen. In 1881 verleende paus Leo XIII de kerk de eretitel basiliek. In Montserrat draait eigenlijk alles om dat zwarte beeld van Maria met het zwarte Kind. Haar gewaad is zwaar van het gouddraad. Wie in de kerk zit, ziet hoe een oneindige stoet pelgrims voor het beeld langs schuifelt, ervoor knielt en het glas kust. Mariaverering en beeldendienst in een ouderwets rooms jasje.

In de basiliek kunnen elke dag de missen bijgewoond worden. Daarnaast zingt het wereldberoemde jongenskoor Escolonia iedere dag om 13.00 uur en om 19.10 uur. Op zon- en feestdagen is het koor ook bij de diensten aanwezig. Het koor werd al in de 13e eeuw opgericht en is daarmee het oudste jongenskoor van Europa. De zangertjes krijgen les van de monniken. Het resultaat moet verbluffend zijn. Helaas hebben ook de zangertjes vakantie nodig, zodat de bezoekers het in het hoogseizoen moeten doen met de zang van de monniken. Ook die is overigens het aanhoren meer dan waard.

Diepe kloven
Vanaf het voorplein voor de basiliek is er naar alle kanten toe een geweldig uitzicht. Beneden de diepe kloven en dalen en naar boven toe de dreigende rotspunten. Dit is zo imponerend, dat je gewoon wel even moet gaan zitten. Op een muurtje bijvoorbeeld. Beetje gevaarlijk, want de diepte onder de muur is niet te peilen. Heel ver weg beneden draait de wereld gewoon door.

De dag begint te dalen, de avond valt. Nevel kruipt uit het dal omhoog. Naar boven toe zetten de laatste zonnestralen de grillige rotspunten in een gouden gloed. Wat een plaats! Hier is de snelle gang van de tijd geklonterd tot taaie stroop. Natuur en cultuur drukken op deze plaats zo'n zwaar stempel, dat de geschiedenis bijna tastbaar is.

In een van de kloostergangen naast de basiliek worden kaarsen verkocht. De mensen kopen ze in bosjes. Pallets kaarsen gaan er in een dag doorheen. De pelgrims mogen ze zelf aansteken en in de houders zetten. Een rij van dansend licht. Even snel tellen en rekenen: meer dan 2000 kaarsen!

Toeristencircus
Trapje af, de weg richting de parkeerplaatsen. Ginds de opstapplaats voor de ”Kabelbaan van de Heilige Grot”. Wie niet wil of kan lopen, kan zich hier op een gemakkelijke manier naar de grot laten vervoeren waar dus in 880 het beeld van Maria gevonden zou zijn. Iets verderop nog een opstapplaats voor een kabelbaan, de kabelbaan van Sant Joan, waarmee pelgrims naar een uitkijkplatform getakeld worden.

En zo wordt het al snel allemaal minder heilig en verheven. De Rooms-Katholieke Kerk heeft op deze plaats een indrukwekkend toeristencircus opgetuigd, dat met God en het geloof weinig meer van doen heeft. Boven de vallei van Llobregat staat een flink uit de kluiten gewassen selfservice-restaurant. Een absoluut dieptepunt op deze hoogte. Maar goed, van lopen, klimmen en slenteren wordt een mens hongerig, dus...

Verheffend is het allemaal beslist niet. De prijzen zijn namelijk helemaal op niveau en als je dan ook nog een hele schare bejaarde nonnen langs de met taart en andere lekkernijen overladen buffetten ziet scharrelen, is er van het pelgrimagegevoel definitief niets meer over.

Montserrat ligt op een afstand van zo'n 70 kilometer van Barcelona en is goed met de auto te bereiken (A7 richting Martorell/Tarragona of A2 naar Lleida). Het klooster is ook per bus of per trein bereikbaar. Meer informatie: Spaans Verkeersbureau, 070-3465900.