Nostalgie en maritieme trots

Sail heeft een reputatie hoog te houden. In betrekkelijk korte tijd is Sail uitgegroeid tot het drukst bezochte publieksfeest van ons land en tot een wereldwijd bekend nautisch evenement.

De eerste editie van Sail had plaats in 1975, toen Amsterdam zijn 700-jarig bestaan vierde. Ter ere daarvan moest er een evenement komen dat de roemruchte geschiedenis van de hoofdstad als havenstad weer tot leven zou wekken. Dat werd zo'n succes, dat men besloot er een vijfjaarlijkse traditie van te maken.

Iedere Sail wil groter zijn dan de vorige. In aantallen schepen, bezoekers en betrokken organisaties. Tot op heden is dat steeds gelukt. In 1995 had de organisatie de beschikking over 8 miljoen gulden. Dit jaar leggen sponsors en mediapartners maar liefst 14 miljoen op tafel. Kwamen er vijf jaar terug 15 zeilschepen uit de A-klasse (de allergrootste) naar Amsterdam, tijdens de zesde editie zijn dat er tussen de 25 en de 30. Naar verwachting zullen opnieuw circa 2,5 miljoen mensen Sail bezoeken. Dat zal de nodige verkeersdrukte op de wegen van en naar de hoofdstad tot gevolg hebben. Ook de openbaarvervoerdiensten draaien overuren.

Sail is nu eenmaal buitengewoon populair. Niet het minst omdat de schepen gratis te bezichtigen zijn. Maar vooral ook vanwege de kleurrijke decors, de nostalgie en de bijzondere sfeer. Kroonprins Willem Alexander, 'admiraal' van Sail, schrijft in het officiële programmablad van de stichting Sail dat hij vorige malen vooral werd getroffen door de „complete chaos van wriemelende bootjes op het IJ. Die maakt Sail uniek.”

Mini-sails

Hoogtepunt is ongetwijfeld de Parade of Sail, de komst van de vloot vanuit IJmuiden naar de havens aan het IJ. De vorige maal trok de optocht 700.000 bezoekers. Vanaf 14 augustus zijn er al veel zeilschepen feestelijk ontvangen in de aanloophavens: Vlissingen, Scheveningen, Beverwijk, Velsen/IJmuiden, Den Helder en Delfzijl. Veel schepen zijn dezer dagen in die havens opengesteld voor het publiek: mini-sails, als 'warming-up' voor de gang naar Amsterdam.

Op 24 augustus vanaf 9.00 uur vaart de vloot naar de hoofdstad, aangevoerd door de gloednieuwe klipper Stad Amsterdam. De meeste aandacht van het publiek gaat traditioneel uit naar de ”tall ships”, een twintigtal dwarsgetuigde en een kleine zestig langsgetuigde zeilschepen. Deze schepen worden voor een deel bemand door trainees, opstappers in de leeftijd van 16 tot en met 25 jaar. Het zijn vaak nationale opleidingsschepen.

Amsterdam is dit jaar tevens de finishhaven van de Tall Ship 2000 Race. In april is deze vanuit Genua en Southampton naar Cadiz gevaren. Vervolgens is koers gezet naar Bermuda en daarna naar Boston. De laatste etappe eindigt in Amsterdam.

De talrijke aanwezigheid van de grootste onder de zeilschepen (de A-klasse) is mede bepalend voor de reputatie van Sail Amsterdam. Tot op het laatste moment is overigens hun precieze aantal onzeker. Vorige week liet de Indonesische windjammer Arung Samudera weten verstek te moeten laten gaan in verband met averij. Ook over de komst van enkele Russische zeilreuzen bestond dagenlang geen duidelijkheid.

Rook brakend
Behalve ”tall ships” komen er over zee en over binnenwateren nog eens meer dan 800 traditionele schepen naar het IJ. Een deel van deze vloot bestaat uit charterschepen. De meeste zijn privé-eigendom. Er zitten monumenten tussen van meer dan een eeuw oud: Zuiderzeebotters, Friese boeiers, Zeeuwse hoogaarsen, zalmschouwtjes, Staverse jollen, Lemmeraken, tjalken, klippers, wherry's, notarisbootjes, salonboten en groenteschuiten, maar ook rook brakende stoomslepers en klassieke scherpe jachten.

Tot de Parade-Out op maandagochtend de 28e wordt dagelijks een programma afgewerkt. De hoofdpunten daarvan variëren van een openingsconcert door het Koninklijk Concertgebouworkest (dat de vijfde symfonie van Tsjaikovski op pontons speelt) tot allerlei scheepsactiviteiten: een aquacorso met authentieke stoomsleepboten, korjaalwedstrijden (in een zogenaamd aquearena), sloeproeien, een grachtentocht met zogenaamde pieremachochels. Elke dag wordt om 22.00 uur afgesloten met een vuurwerk op het IJ. Ook de marine is met demonstraties en shows actief.

Vermeldenswaard is de tentoonstelling ”Sailing beauties, deadly details” in de Beurs van Berlage. Deze expositie (tot 3 september) geeft een beeld van de gedetailleerde scheepsmodellen van de Koninklijke Marine. De modellen waren tot nu toe opgeborgen op de zolders van het Rijksmuseum.

Zondag
Helaas houdt de Sail-organisatie geen rekening met de zondag. Juist op 27 augustus zal het Koninklijk Huis prominent vertegenwoordigd zijn in de persoon van kroonprins Willem Alexander. Hij neemt de vlootschouw af. Overigens zijn Oranjevertegenwoordigers ook op andere dagen bij Sail. De prins reikt vrijdag de prijzen uit van de ”tall ships” 2000. De officiële opening van Sail 2000 is op 24 augustus in handen van mr. Pieter van Vollenhoven.

De organisatoren hebben geleerd van het verleden. Zo was er in 1995 de nodige kritiek op de grote kermis en de verschillende commerciële activiteiten, onder meer van standhouders op de kade. Er is nu geen grote kermis. Ook andere commerciële activiteiten zijn tot een minimum beperkt.

Sommigen zijn wel bezorgd over het gebruik van het Java-eiland, dat sinds Sail '95 is bebouwd met woningen en appartementen. Het eiland, in het centrum van Sail, is alleen via een brug te bereiken. Volgens het Crisis Onderzoek Team, dat in opdracht van de gemeente een analyse verzorgde, zijn er te weinig waarborgen om een vermenging van bezoekersstromen, bewoners, hulpverleners en bevoorrading te voorkomen. De gemeente blijft evenwel laconiek: „Als Amsterdam de eurotop en Euro 2000 aankan, is er geen reden tot paniek”, aldus een woordvoerster.

Sail en alle activiteiten zijn gratis voor het publiek. Ook de ”tall ships” zijn (tussen 10.00 en 16.00 uur) vrij toegankelijk voor iedereen. Per openbaar vervoer komen bezoekers aan op Amsterdam CS (NS zet extra lange treinen in). Vandaar is het vijf minuten lopen naar de IJhaven. Wie toch per auto komt, kan parkeren in het Transferium Amsterdam-Zuidoost. De openbaarvervoerverbindingen naar Sail zijn uitstekend. Voor wie via Amsterdam-Noord naar de binnenstad gaat: de reguliere pontverbindingen blijven gehandhaafd. Het wordt zeer afgeraden te proberen met de auto de IJhaven te bereiken. Er zijn ook rondvaarten: zowel aan de achterkant van Amsterdam CS als aan de voorzijde van het station kan men ter plekke boeken.