Een lopende band
voor cruiseschepen

”Radiance of the Seas” heet het gevaarte dat de spanten van het dok, veertig meter hoog, gevaarlijk dicht begint te naderen. Het drijvende hotel wordt gebouwd in opdracht van Star Cruises. De rederij is kind aan huis bij de Duitse bouwer die met de Radiance begin 2001 (weer) een nieuw tijdperk betreedt. Het is het eerste ”greenship” onder de cruisevaarders, voorzien van vele hightechvoorzieningen op het gebied van energiebesparing en milieuvriendelijkheid.

Het meest opvallende is dat de traditionele dieselmotoren het veld moesten ruimen. Bij de nieuwste technieken wordt gebruik gemaakt van gasturbines. Roer, schroef en andere aandrijvingsattributen zijn niet meer nodig, de schoorsteen is verschrompeld tot een smalle pijp. De verwende cruisegast zal nooit meer worden opgezadeld met lawaai en trillingen, zelfs niet in de goedkoopste cabine in de nabijheid van de machinekamer. De ruimtebesparing is goed voor 50 cabines extra. „Dat levert de rederij weer centen op”, zegt Anni Röttger.

De in het Friese Holwerd geboren gids kent ieder plekje op het 233.000 vierkante meter grote werfterrein. Daarvan is maar liefst eenderde overdekt. Beeldbepalend is de enorme hal: 370 meter lang, 102,5 meter breed en 60 meter hoog. In Papenburg steekt het overwegend grijs geverfde gevaarte met kop en schouders boven de omgeving uit. Op enkele kilometers afstand van het Noord-Duitse stadje is een verdere routebeschrijving overbodig. Vanaf Groningen is het drie kwartier rijden naar Papenburg, vanaf Enschede heeft men anderhalf uur nodig.

”Sperrwerk”
Meyer is in het bezit van één van de grootste overdekte bouwdokken op deze aarde en heeft van de scheepswerven in Europa de best gevulde orderportefeuille. Tot 2005 moeten in Papenburg elf nieuwe cruiseschepen met een lengte van bijna 300 meter worden vervaardigd. Schepen die per stuk tussen de 600 en de 800 miljoen gulden kosten en aan 4000 tot 5000 mensen (gasten plus personeel) onderdak verlenen. De onderhandelingen over nog eens twee van deze drijvende dorpen zijn in een vergevorderd stadium. Die zullen dan de 300 meter overschrijden en de grootste ter wereld worden.

Sinds Meyer enkele jaren geleden voor het eerst 'vreemden' op het werfterrein toeliet, steeg de interesse voor het bedrijf met sprongen. Bezoekers kunnen vanaf een platform in de hal de bouw van de cruiseschepen bezien. In '99 bezochten 135.000 mensen de werf, die vooral veel publiciteit kreeg door de aanhoudende discussies over de bouw van een zogenaamde dam in de monding van de Eems. Dit ”Sperrwerk” stuit op verzet van milieugroepen, die vrezen dat bij openstelling een vloedgolf het ecosysteem in de Dollard zal aantasten.

De waterkering is voor Meyer van levensbelang omdat de nieuwe schepen nu met de grootste moeite de 50 kilometer lange tocht van Emden naar Papenburg moeten overbruggen. Er wordt tot tweemaal toe gewacht op hoog water, de oceaanreuzen schuren over de bodem en worden in verband met het gewicht pas aan zee, in de Groningse Eemshaven, 'gevuld' met water, brandstof en meubilair.

Pastoor
Wie kennisneemt van de historie van de werf, begrijpt waarom de regio Papenburg zich fel verzet tegen een mogelijk vertrek van Meyer naar 'open water'. De geschiedenis van de werf gaat terug tot 1795, toen Hendrik Jansen, een Oostfries, zich meldde bij de pastoor van Papenburg met de vraag of hij een scheepswerfje mocht beginnen. Jansen zag er wel brood in, omdat het gebied zich naar Nederlands voorbeeld ontwikkelde tot de grootste veenkolonie van Duitsland. De Eems vormde de spil in de afwatering en diende als transportas. De vraag naar houten zeilbootjes nam snel toe.

De pastoor stemde in met het verzoek, mits Jansen „het rooms-katholieke geloof zou aannemen en van naam zou veranderen. Jansens hebben we hier al te veel”, aldus de pastoor. Hendrik ging akkoord en noemde zich Meyer.

Nog steeds staat er een Meyer aan het roer van het familiebedrijf, dat in 1974 uit de stad naar de zuidelijke haven van Papenburg verhuisde. Daar werd een groot overdekt bouwdok in gebruik genomen. In korte tijd groeide de werf uit tot een wereldwijd bekende bouwer van grote passagiersschepen, veerboten, gastankers en veetransportschepen.

Stormachtig
In 1985 voer het eerste cruiseschip, de Homeric, uit het dok. Het was het begin van een stormachtige ontwikkeling. De laatste jaren groeit de cruisemarkt razendsnel. Vooral in Amerika en het Verre Oosten, hoewel de rederijen zich in toenemende mate ook op de Europese markt richten. Dat laatste remt overigens de ongebreidelde groei van de omvang van de schepen, omdat de Europeanen de aanwezigheid van circa 3000 gasten aan boord meer dan genoeg vinden. Bovendien kunnen schepen langer dan 300 meter lengte niet meer manoeuvreren in het Panamakanaal.

In 1987 kwam bij een laatste uitbreiding de hal in zijn huidige omvang tot stand. Ook nu staan er verdere uitbreidingsplannen op stapel. Ondanks felle concurrentie vanuit het Verre Oosten. „Meyer staat voor kwaliteit en heeft een naam opgebouwd. Er is hier nog nooit een schip over tijd afgeleverd. We zitten tot de oren in het werk”, aldus Anni Röttger.

In blokken
Ze denkt dat de bouwtijd van een cruiseschip in de toekomst kan worden teruggebracht tot ongeveer een halfjaar, mits de beschikbare overdekte oppervlakte wordt vergroot. Dat heeft alles te maken met het 'blokkensysteem' van Meyer. De met behulp van de computer tot in detail ontworpen schepen worden in stukken en brokken gebouwd. Daarvoor kunnen alle beschikbare hallen tegelijk worden benut. Zo was een fors deel van de Radiance of the Seas al klaar toen het vorige schip, de Aurora, begin januari de hal verliet en op weg ging naar de Eemshaven.

Een kraan brengt de blokken met een maximaal gewicht van 600 ton naar hun plek. In het dok worden de delen met behulp van lasergestuurde technieken aan elkaar gelast. Ieder cruiseschip bevat 20.000 ton staal. Het uiteindelijke gewicht bedraagt circa 35.000 ton.

Exact op tijd arriveren alle onderdelen. Dat zijn er nogal wat, want het schip is niet alleen volgepropt met computergestuurde machines, maar bevat ook talloze verblijfsvoorzieningen en horeca-achtige ruimten. Voor duizenden mensen is er verblijfsaccommodatie. Grote ruimten worden geheel gevuld met voedsel en (drink-)water. Eén cruiseschip bevat meerdere complete zwembaden, talloze badkamers, sauna's, whirlpools, theaters, bioscopen, sportruimten, tientallen restaurants en evenzovele winkels.

Mevrouw Röttgers: „In de laatste maanden voor de aflevering werken er hier 10.000 mensen: ongeveer 2000 man werfpersoneel en 8000 mensen afkomstig van 1800 bedrijfjes uit de regio. Het werfpersoneel draait normale daguren, de toeleveranciers gaan zonodig zeven dagen per week, dag en nacht, door.”

Individuele bezoekers kunnen tussen 1 april en 1 november dagelijks om 15.00 uur op de Meyer Werf in Papenburg terecht. In de winter alleen op woensdag en zaterdag. Kosten: 6 DM per persoon. Voor groepen is ook op andere tijdstippen een rondleiding (eventueel met Nederlandse gids) mogelijk (prijs: 75 DM, max. 15 personen). Boekingen: 0049-496182272.