Marijnissen zoekt Nutopia

Het gaat goed met de Socialistische Partij. De politieke barometer staat voor de partij van Marijnissen onveranderlijk op zonnig weer. Als de voorspellingen uitkomen, zal de kamerfractie op 6 mei spectaculair groeien van twee naar misschien wel zes of zeven zetels. Dat succes heeft niet in de laatste plaats te maken met het stevige weerwerk dat de huidige kamerleden, Marijnissen en Poppe, leveren tegen het paarse kabinet.

Kunstgebit
Marijnissen somt op. „Door het optreden van de SP zijn PvdA en GroenLinks in verlegenheid gebracht en hebben zij standpunten ingenomen die zij zonder ons niet zouden hebben verkondigd. Door initiatieven van de SP zijn er minstens drie onderzoeken gestart: naar asbest in de Cannerberg, naar de Ctsv-perikelen, naar de milieuvervuiling van Tankercleaning Rotterdam (TCR). Door het ageren van de SP is er aandacht gekomen voor de groeiende tweedeling in de maatschappij en is het kunstgebit teruggekomen in het Ziekenfonds”.

Dat zijn allemaal mooie successen, maar kunt u daar als fundamenteel socialist tevreden mee zijn? Marxisten hadden in het verleden toch veel grotere idealen dan het kunstgebit in het Ziekenfonds?
„Nou, dat kunstgebit staat natuurlijk wel symbool voor iets. Verder laat ik me niet zozeer door het marxisme inspireren, al kent die theorie waardevolle gedachten, alswel door de werkelijkheid. De SP verschilt met name hierin van allerlei andere socialistische stromingen uit het verleden, dat onze oplossingen aanzienlijk bescheidener zijn. Wij presenteren geen blauwdrukken van de ideale samenleving.

Dat is iets van de jaren '70 en de Partij van de Arbeid. Toen sprak men nog heel optimistisch over de maakbaarheid van de samenleving. Wij beloven de mensen al zeker geen geluk. De SP zegt niet: Stem op ons en wij maken u gelukkig. Dat is zo'n rare gedachte afkomstig uit de commercie: Koop dit en koop dat en u vindt het geluk. De gedachte dat je daar recht op zou hebben: allemaal surrogaat. Mensen hebben wel recht op een menswaardige behandeling door de overheid. Dat zou wat ons betreft in de grondwet moeten”.

Hoe kan de SP dan pretenderen wezenlijk anders te zijn dan de andere partijen?
„Ik heb hiermee niet willen zeggen dat we moeten ophouden met het spreken over een wenkend perspectief. Dat is er volgens mij nog wel degelijk, maar ik kan op dit moment nog niet gedetailleerd aangeven hoe dat eruitziet. Daarop ben ik aan het studeren. Over een jaar hoop ik mijn boek Nutopia af te hebben. Utopieën zijn prachtig, maar het gaat mij om het nú. Vandaar: Nútopia.

In essentie gaat het de SP om de spanning tussen wat is en wat zou kunnen of moeten zijn. Wij accepteren de status quo niet. Daarin stemmen we –denk ik– overeen met de kleine christelijke partijen.

Binnen het huidige, kapitalistische systeem zijn in beperkte mate verbeteringen mogelijk. De factor kapitaal is in onze maatschappij zo geweldig dominant. Want waarom zitten in een sociale werkvoorziening lichamelijk en verstandelijk gehandicapten bij elkaar? Omdat ze één gemeenschappelijk kenmerk hebben, namelijk dat ze niet voldoen aan het criterium van hoge productiviteit. De SP is van mening dat dit soort mensen gewoon in een bedrijf moet kunnen meewerken. Maar binnen het huidige systeem is dat een waanzinnige doelstelling”.

Monomaan verhaal
Hoe de 'ideale' maatschappij eruit moet zien, weet Marijnissen niet. „Het gaat er mij vooralsnog om mensen zover te krijgen dat ze mijn analyse delen. Dat ze inzien dat het zoals het op dit moment gaat, in elk geval niet goed is.

Het is waar dat je binnen het huidige systeem snel tegen grenzen oploopt, maar paars komt daar naar mijn mening véél te snel mee aandragen. Het is iedere keer dat monomane verhaal over financieringstekort, collectieve lasten en werkgelegenheid. Wie prikt daar nu eens doorheen? Als mensen zeggen: Dit zijn de economische randvoorwaarden, de onaantastbaarheden van deze wereld, dan accepteer ik die wereld niet”.

Ook het standpunt van de SP over euthanasie heeft te maken met haar kritiek op het neoliberale klimaat. „Ik ben niet principieel tegen euthanasie op de manier waarop Van der Vlies dat is. Ik vind wel dat in de huidige omstandigheden euthanasie in het strafrecht moet blijven. De voorstanders van de ideeën van Van Boxtel zijn bijna allemaal mensen die in het leven alles zelf hebben kunnen bepalen. Het zijn de goed opgeleide, goed verdienende, progressieve intellectuelen.

Maar ik ken veel mensen die zich hun leven lang dienstbaar hebben moeten opstellen. Aan hun baas, of als moeder in het gezin. Het risico is veel te groot dat die mensen ook aan het eind van hun leven nog dienstbaar willen zijn. Omdat ze anderen niet tot last willen zijn, kiezen ze voor euthanasie. Dat moeten we als samenleving nooit toestaan”.

Cynisme ten top
„De zin van het leven heeft naar mijn opvatting alles te maken met zin hebben in het leven. In onze maatschappij, waarin veel mensen de levenslust ontnomen wordt door een grote instroom in de wao, wachtlijsten in de zorg, enzovoorts, moet je dus niet spreken over liberalisering van euthanasie. Dat is het cynisme ten top. Als mensen zich moeten gaan rechtvaardigen waarom ze eigenlijk geen euthanasie plegen, is het einde van de cultuur bereikt”.

Gelooft u dat deze maatschappij langs democratische weg te veranderen valt?

„Als partij willen wij in elk geval die democratische weg bewandelen. De parlementaire democratie is in essentie goed. We willen investeren in een consensus in de samenleving. Dat kan een tijd duren, maar dat geeft niet. De SP is een heel-lange-termijn-project. We hebben de partij van de grond af aan op moeten bouwen. Dat heeft ons geduldig gemaakt”.

De SP zelf lijkt intern niet het toppunt van democratie...
„Klinkklare onzin. Wij zijn een normale vereniging volgens het Burgerlijk Wetboek, met normale statuten die iedereen kan nalezen. Bovendien staat het bestuur vrijwel naast de leden en ben ik als partijleider voor iedereen bereikbaar. Als de partij wil, kan ze me elke dag afzetten.

Dit soort aantijgingen wordt vooral gevoed door mensen die de partij de rug toe hebben gekeerd. Dat zijn altijd raadsleden. Het is een 'zwak' punt van de SP dat raadsleden hun vergoedingen moeten inleveren bij de partij. Dat keert zich soms tegen ons. De verlokkingen van het geld winnen het wel eens van loyaliteit aan de partij”.