Peper jaagt provincies
de gordijnen in

Morgen is het zover. Vanaf 07.00 uur staan de stemcomputers onder stroom. De kiezer mag daarmee voor 4 jaar een politieke koers voor zijn provincie bepalen. Maar de kiezer lijkt helemaal niet te willen. De opkomst wordt naar verwachting dramatisch laag. „De provincies zitten een beetje in de gevarenzone”, zei de minister van binnenlandse zaken vorige week voor de EO-radio. „Ik maak mij zorgen over de provincie. Het is maar zeer de vraag in welke mate de provincie leeft in de geest van de mensen. Het is een bestuurslaag die verkruimeld is tussen het nationale en het lokale niveau.”

Voor Peper heeft daarom „de hele formule van de stadsprovincie en de regionale besturen niets aan actualiteit ingeboet. Daar zal men de volgende eeuw opnieuw mee worden geconfronteerd”, voorspelt de minister. De plannen van paars I voor stadsprovincies zijn 2 jaar geleden echter al door de Tweede Kamer afgeschoten. Peper lijkt zich daar weinig van aan te trekken.

Toch spreekt het regeerakkoord duidelijk taal. De ploeg van Kok heeft letterlijk afgesproken: „Bij de aanpassingen in de bestuurlijke organisatie die nodig zijn, is het stelsel van drie volwaardige, democratisch te controleren bestuurslagen het uitgangspunt”. Ook worden „taken en bevoegdheden zoveel mogelijk op uniforme wijze toegedeeld aan Rijk, provincies en gemeenten.”

Excuses
De gezamenlijke provincies hebben verontwaardigd op de uitlatingen van Peper gereageerd. Het Interprovinciaal Overlegorgaan (IPO) bestrijdt dat de provincies in de gevarenzone zitten. Gisteren heeft het koppel commissarissen overleg gevoerd met minister Peper over de opgelopen spanning.

Ook vanuit kabinet en Kamer is felle kritiek geleverd op Peper. Staatssecretaris Remkes (VROM) en fractieleider Dijkstal zijn boos op de PvdA-minister. Volgens de VVD'ers is Peper zijn boekje ver te buiten gegaan. „Is dit een stimulans om mensen op te roepen gebruik te maken van hun democratische rechten? vroeg Remkes. „Peper moet goed bij de les worden gehouden. Blijkbaar is hij nog niet gewend aan het ministerschap”, sneerde de oud-gedeputeerde uit Groningen. VVD-voorman Dijkstal heeft excuses van de PvdA-minister geëist.

Verbazing
Commissaris van de Koningin Alders (PvdA) heeft ook,,met verbázing” kennisgenomen van de uitlatingen van zijn partijgenoot. Hulpeloos heft hij in het provinciehuis in Groningen zijn handen omhoog. „Ik dacht dat we deze discussie al enige tijd achter ons hadden liggen. Blijkbaar beginnen we weer van voor af aan.”

„Onbegrijpelijk”, reageert hij. „Ik begrijp Peper écht niet. Het tijdstip, pal voor de verkiezingen, is ook nog eens heel ongelukkig gekozen. Je moet je drie keer bedenken voordat je dergelijke uitspraken op zo'n moment doet. Hiermee verspeel je alleen maar energie. Het gaat altijd alleen maar om de vorm, nooit over de inhoud”, klaagt hij. „De stadsprovincie lijkt in een U-bocht weer terug te keren.”

De partijgenoot van Peper wil niet zo ver gaan als Dijkstal om excuses van de minister te eisen. „Ach, ik ken Peper”, reageert hij veelzeggend. „Op een aantal punten zit hij ernaast. Daar praten we dan maar met hem over”, zegt hij luchtig. Dan dreigender: „Dit draagt natuurlijk niet bij aan een goede verstandhouding.”

Vuist op tafel
Van een tanende invloed van provincies is volgens Alders geen sprake. Hij signaleert juist een tegenovergestelde beweging. „Het middenbestuur verkeert helemaal niet in een gevarenzone. We beleven juist een revival. We zijn sinds een jaar of vijf, zes bezig om krachtig naar buiten te treden.” Deze revival heeft Alders, oud-minister van milieu en topambtenaar bij de VN, er 2,5 jaar geleden toe gebracht te solliciteren naar zijn huidige functie. „Uiteraard moeten we onszelf de spiegel blijven voorhouden. We zijn er nog niet. Maar in Groningen kan ik goed uitleggen wat de provincie doet.”

Toch hebben provinciebesturen volgens Alders te lang vanuit een ivoren toren beleid gemaakt. „Het provinciehuis moet geen bastion zijn. We moeten het land in. Wég uit het provinciehuis. Bij het landbouwbeleid moet je bij de boeren zijn. Om de keukentafel. Daar moet het beleid worden gemaakt. Met de vuist op tafel. Als er dan een akkoord is, staat het ook als een huis.”

Puinhoop
Alders gelooft niet dat de provincie aantrekkelijker kan worden gemaakt door een commissaris van de Koningin rechtstreeks te laten kiezen. „Dáár zit het niet in.” Uit een enquête van deze krant blijkt dat 64 procent van alle statenleden tegen commissarisverkiezingen is. Het aantal voorstemmers ligt in Groningen met 35 procent precies 5 procent hoger dan het landelijk gemiddelde van 30 procent.

Volgens de Groningse commissaris, lid van de staatscommissie die het staatsbestel onderzoekt, is het niet mogelijk een commissaris of burgemeester direct te laten kiezen, zonder de rest van het kiesstelsel aan te passen. „Anders zit je straks met twee rechtstreeks gekozen organen: de Staten en de commissaris. Beide kunnen zich tegelijkertijd beroepen op de kiezer. Dat wordt een puinhoop.”

Overigens is het de vraag of Alders bij commissarisverkiezingen ooit Groningen zou hebben bereikt. Zijn benoeming is in het Noorden uiterst koeltjes ontvangen. Opmerkelijk is dat hij zich inmiddels heeft opgewerkt tot de meest gewaardeerde commissaris onder statenleden.

„Gá stemmen”
Bij de verkiezingen is volgens Alders één ding vooral belangrijk. Hij steekt zijn armen opnieuw bezwerend omhoog. „Gá stemmen”, zegt hij nadrukkelijk. „De kiezers bepalen morgen de politieke verhoudingen voor de komende 4 jaar in een provincie. Het beleid over fietspaden, provinciale wegen, voorzieningen in dorpen en steden, openbaar vervoer, de verdeling tussen natuur- en landbouwgrond, de verhouding tussen stad en platteland”, somt Alders vol enthousiasme op.

„Hoeveel ruimte krijgt een boer? Komt een fietspad er wel of niet? De antwoorden daarop komen niet uit Brussel, niet uit Den Haag, maar uit de provincie.” Zorgen over de opkomst maakt Alders zich niet. „De Amerikaanse president wordt gekozen met een opkomst van minder dan 50 procent. De machtigste man ter wereld...”