„Provincies zijn ook weer
niet helemáál grijs”

Het Zuid-Hollandse statenlid mr. R. A. E. de Haze Winkelman ziet niet veel mogelijkheden om de provincie aantrekkelijker te maken. „Dat heeft te maken met de taken van de provincie. Die raken de burger meestal niet rechtstreeks. Het provinciebestuur beweegt zich op bovenlokaal niveau, stemt belangen af, regisseert en schept voorwaarden. De uitvoerende taken zijn aan de gemeenten toebedeeld en vooral dáár krijgt de burger direct met de overheid te maken. Bij de provincie ligt dit anders, maar dat is niet erg, zolang de provincie een nuttige taak vervult.”

De Haze Winkelman voert in de Staten van Zuid-Holland de liberale fractie aan. Met 25 statenleden, drie gedeputeerden en een commissaris is de VVD een machtsfactor van betekenis in de provincie. Fractievoorzitter De Haze Winkelman is een gewiekst debater. Op cruciale momenten sluipt hij op kousenvoeten naar de interruptiemicrofoon om een politiek tegenstander deskundig te vloeren.

De laatste 4 jaar combineert De Haze Winkelman zijn functie in de Staten met het lidmaatschap van de Eerste Kamer. Als statenlid kon hij zich 4 jaar geleden dus over zijn eigen kandidatuur voor de Senaat uitspreken. Na 3 maart is het echter over en sluiten. „Twaalf jaar is een mooie periode. Langer is niet gewenst; dan loop je het gevaar vast te roesten. Als Eerste-Kamerlid was ik graag aangebleven, maar mijn vrouw en ik gaan een halfjaar in Frankrijk wonen. De Senaat moet ik dus ook vaarwel zeggen.”

Opkomst
De grijsheid van de provincie leidt tot relatief lage opkomstcijfers bij statenverkiezingen. Tweede-Kamerverkiezingen en gemeenteraadsverkiezingen scoren wat dat betreft stukken beter. Toch is De Haze Winkelman niet ontevreden over de cijfers. „In een democratie hebben mensen ook het recht om niet te gaan stemmen. Het opkomstpercentage ligt overigens ruim boven de 50. Dat is nog altijd een stuk beter dan bij de presidentsverkiezingen in Amerika. Echt reden om ons zorgen te maken is er niet.”

Een van de zaken die de gemoederen in Zuid-Holland in de afgelopen statenperiode hebben beroerd, is de gemeentelijke herindeling rond Den Haag. De hofstad heeft grote moeite om de eindjes aan elkaar te knopen. Ingeklemd tussen randgemeenten en de Noordzee ziet Den Haag geen enkele mogelijkheid om meer woningen te bouwen en industrieterreinen aan te leggen. Daardoor trekken burgers en bedrijven weg en loopt de stad broodnodige inkomsten mis.

De staatssecretaris van Binnenlandse Zaken vroeg de provincie in 1997 met een alternatief plan te komen om het armlastige Den Haag ruimtelijk en financieel wat meer lucht te geven. Gedeputeerde Staten kwamen met het voorstel om delen van buurgemeenten –onder andere de Vinex-locaties Leidschenveen en Ypenburg– bij Den Haag te voegen. Tegen dit plan hebben de betrokken gemeenten –Rijswijk, Voorburg, Pijnacker, Leidschendam en Nootdorp– zich steeds met hand en tand verzet.

Ploeteren
De provincie slaagde er niet in de kwestie tot een bevredigend einde te brengen. Eind vorig jaar gaven de Staten na anderhalf jaar ploeteren de opdracht terug aan minister Peper van Binnenlandse Zaken. De Ondernemingskamer van het gerechtshof in Amsterdam maakte het tot twee keer toe onmogelijk dat de Staten zich uitspraken over het herindelingsplan van GS.

De gang van zaken heeft het aanzien van de provincie geschaad, erkent De Haze Winkelman. „De buurgemeenten stapten naar de rechter en daardoor kon de provincie geen besluit nemen. De uitspraak van de Ondernemingskamer was een totale verrassing voor de provincie. Ik zie het als een vorm van overmacht dat het zo is gelopen.”

De voorgestelde grenscorrectie zou volgens De Haze Winkelman slechts een kortetermijnoplossing hebben betekend voor de grootstedelijke problemen van Den Haag. „De moeilijkheid is dat in Haaglanden de neuzen niet één kant op wijzen. De samenwerking tussen de gemeenten is niet best, omdat er gewoon te veel gemeenten zijn op een relatief klein gebied. Die krijg je niet gemakkelijk allemaal op één lijn. Natuurlijk kan de provincie waar nodig knopen doorhakken, maar echt ideaal is dat niet. Het meest logische zou de vorming van één grote agglomeratiegemeente zijn, maar daar ligt nog altijd een taboe op.”

De Zuid-Hollandse liberaal verwacht veel van schaalvergroting. „Vooral in stedelijke gebieden kunnen grotere gemeenten een centrumfunctie voor een hele regio vervullen. Ook op provinciaal niveau is schaalvergroting soms wenselijk. Drenthe heeft na de recente herindelingen nog maar elf gemeenten. Dat is zeer weinig. Of de gemeenten zijn te groot geworden, óf de provincie is te klein. Drenthe kan heel goed worden samengevoegd met bijvoorbeeld Groningen. Een fusie tussen Noord- en Zuid-Holland is op termijn evenmin uit te sluiten. Het gaat erom dat provincies krachtig kunnen opereren, zodat allerlei tegengestelde belangen goed op elkaar worden afgestemd”.

Bestuurlijke drukte
De Haze Winkelman zou ook dolgraag wat snoeien in wat hij noemt „de bestuurlijke drukte” in Nederland. De VVD'er kan goed begrijpen dat een collega uit Noord-Holland pleit voor halvering van het aantal statenleden. „Er zijn te veel bestuurders die over te weinig zaken beslissen. Zuid-Holland heeft maar liefst 83 statenleden, voor wie eigenlijk niet genoeg werk is. Als we niet oppassen, gaan ze elkaar bezighouden, zoeken ze zelf allerlei onderwerpen op, verzanden ze in details en belasten ze het ambtenarenkorps onnodig. Het komt de kwaliteit van het bestuur ten goede als statenleden zich concentreren op de hoofdlijnen. Je kunt nu eenmaal niet over elk dubbeltje in de statenvergaderingen discussiëren. Ook de niet-collegepartijen moeten zich daar bij neerleggen. Anders krijgen we 83 dagelijks bestuurders.

Gelukkig zie je dat de Staten van Zuid-Holland zich steeds meer bezighouden met de grote lijnen. Het aantal commissies is verminderd, de Staten hebben veel zaken aan het college van GS gedelegeerd, de tijdsdruk is afgenomen en de papierstroom is gehalveerd. Uiteindelijk kan daardoor ook het aantal ambtenaren afnemen.”