Schuurman over welvaart
en Weerhouder

Dat is de boodschap van prof. dr. ir. E. Schuurman, voorzitter van de RPF/GPV-fractie in de Eerste Kamer. Vanzelfsprekend verzet hij zich tegen de voorstellen van het kabinet om de abortus- en euthanasiepraktijk te verruimen. Ook de invoering van het homohuwelijk kan niet op zijn steun rekenen. Maar hij heeft niet alleen de behoefte naar anderen te wijzen. „Het past de christenheid een hand in eigen boezem te steken. Wij hebben gezondigd, evenals onze vaderen. We hebben ons in laten pakken door het vooruitgangsgeloof. Ik ben heel blij dat vanaf het begin aan alle protesten verootmoediging voorafgaat. Dat kom ik in de Bijbel overal tegen. Het doet mij veel pijn als mensen in eigen kring zeggen: Bidden helpt niet. Dan weten we niet meer Wie regeert en wat bidden is.”

De hoogleraar deelt niet de mening dat paars met deze voorstellen de oorlog verklaart aan christelijk Nederland. „De regering staat in het algemeen onverschillig tegenover hetgeen wij zeggen. Ze ontzien ons niet en bestrijden ons ook niet te vuur en te zwaard. Dat is overigens mede onze eigen schuld. Dat de christelijke partijen niet gezamenlijk optrekken, verzwakt ons in de geestelijke strijd. We hebben te gemakkelijk bepaalde zaken aanvaard en compromissen gesloten. Als ik zie dat het CDA nu nog ten volle het compromis uit 1993 verdedigt om euthanasie te legaliseren, heb ik overigens weinig hoop op een nieuwe start waarin alle christelijke partijen gezamenlijk optrekken.”

Geen eigen huis
Het bevalt Schuurman niet dat christenen zo weinig kritiek hebben op het vooruitgangsgeloof en de 'zegeningen' die wetenschap en techniek brachten. „We maken vrij kritiekloos gebruik van alles wat de wereld in dit opzicht biedt. We zijn gelukkig wel te porren voor kritiek op ethische wetsvoorstellen. Die twee elementen wringen. De autonome mens die zelf leven en dood in handen neemt, is immers dezelfde als degene die zijn hoop stelt op wetenschap en techniek.

De geest van de godloosheid en het nihilisme is zeer sterk in onze samenleving aanwezig. Hij verhult zich in materiële wensen en verlangens. Ook christenen geven zich daar te gemakkelijk aan over. We hebben de pinnen te vast ingeslagen, we zijn te weinig vreemdeling op deze aarde. Mijn schoonvader adviseerde ons al dertig jaar geleden: Koop geen eigen huis. Hij heeft zelf nooit een eigen huis gehad.

We zijn meegezogen in de welvaart. Niets minder dan bekering is nodig. We zitten te veel op ons kapitaal. De gereformeerde gezindte is tot onze schande op dit punt niet anders dan de wereld.

Door het materialisme zijn we de oriëntatie op het komende Rijk van God kwijtgeraakt. We moeten veel meer leven vanuit de beloften die de Heere geeft. Dat geeft kracht in het leven om een andere weg te gaan. We hebben de beloften van het komende Rijk van God geseculariseerd in vooruitgangsgeloof.”

Schuurman pleit voor een andere houding. „Het is belangrijk dat we elkaar steunen in het geloof van het komende Koninkrijk. Daarom moeten we elkaar niet lastigvallen met futiliteiten waarin we verschillen. Dat is ons met de paplepel ingegeven. Maar als het gaat om de geest van nihilisme en wetteloosheid, moeten we schouder aan schouder staan.”

Bescherming
Het valt Schuurman op –hij is in het dagelijks leven hoogleraar reformatorische wijsbegeerte– dat de overheid met de voorstellen inzake abortus en euthanasie niet langer haar taak waarneemt om het zwakke leven te beschermen. Zij verandert die opdracht eigenlijk in het tegenovergestelde. „Bescherming van het zwakke leven is wel een kerntaak van de overheid. Wat zien we nu bij de Euthanasiewet? Aanpassing is nodig wegens een betere rechtsbescherming voor de artsen. Zij voelen zich te veel op hun vingers gekeken door het openbaar ministerie. Bij de versoepelingen van de Abortuswet valt op dat niet het ongeboren kind de noodzakelijke bescherming krijgt. Integendeel. De moeder ontvangt het recht om over het leven van ongeboren kinderen met een handicap te beschikken.”

De hoogleraar concludeert dat de kabinetsvoorstellen voortkomen uit „een nihilistische levenshouding ten aanzien van de oorsprong van het leven en de bestemming van het leven. Alleen mensen die niet weten waar het leven vandaan komt en waartoe het dient, kunnen met deze plannen komen. Het is de logische consequentie van de weg die de Nederlandse samenleving gaat. We zijn getekend door het postmodernisme. De grote ideologieën zijn verstomd en absolute waarheden zijn er niet meer.

Een geseculariseerd mens heeft geen boodschap aan het oordeel en aan de beloften van een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. Ze doppen hun eigen boontjes wel. Dat is de uiterste consequentie van een mens zonder God.

Laten we niet vergeten dat de legalisering van abortus en euthanasie in het verleden heeft geleid tot een algemeen verminderd moreel besef in de samenleving. Veel burgers weten dat ministers van CDA-huize deze voorstellen mede hebben ondertekend. Dat straalt iets uit van: Het is toch zo erg niet, ook wij kunnen er gebruik van maken.”

Misdaad–weldaad
„Ook op een andere manier is die relativering duidelijk. Wetgeving is een proces dat de eeuwen omspant. Mijn SGP-collega Holdijk heeft een analyse gemaakt van de geest waaruit de wetgever in de vorige eeuw besloot om euthanasie en hulp bij zelfdoding strafbaar te stellen. „Van misdaad tot weldaad”, luidde zijn scherpe conclusie. Straks is hetgeen wij vroeger zagen als een criminele daad, een weldaad. Dat is een principiële breuk met het verleden. Als we daarover tijdens de algemene beschouwingen in de Eerste Kamer met premier Kok gaan debatteren, moet hij dat glashelder erkennen.

Beschermend recht verwordt tot bedreigend recht. Dat heeft consequenties. Het uitgangspunt van minister Borst van Volksgezondheid dat voorstanders tegenstanders nooit zullen dwingen tot hun opvatting, is uitermate oppervlakkig. Als euthanasie wettelijk is toegestaan, gaan mensen onmiskenbaar druk uitoefenen op artsen om levens die in hun ogen niet zinvol meer zijn, te beëindigen. Dat kan om allerlei oorzaken, waarvan een erfenis niet de onbelangrijkste is. We zien het nu al in de praktijk gebeuren.”

Het is het gevolg van de godloze cultuur waarin wij leven. „Als ik lees hoe het D66-kamerlid Dittrich over het huwelijk denkt, slaat me de schrik om het hart. In het RD van vorige week benadrukt hij uitsluitend de rechtsgevolgen ervan. Dat standpunt staat ver af van de erkenning dat de werkelijkheid schepping is en dat het huwelijk van goddelijke oorsprong is. Het wordt nu te grabbel gegooid, verminkt. Het huwelijk is straks geen huwelijk meer. Een homohuwelijk is een vierkante cirkel.”

Ongenormeerd
Minister Borst van Volksgezondheid kan de weerstand van bijbelgetrouwe christenen tegen de voorstellen nauwelijks begrijpen. Ze vindt dat deze groep niets te vrezen heeft, omdat ieder volgens zijn eigen verlangens behandeld kan worden. Er moet alleen ruimte komen voor mensen de dingen willen die de wet nu verbiedt.

Schuurman kan zich in het geheel niet vinden in deze wijze van redeneren. „Uit Borsts gedachtegang blijkt dat wij leven in een ongenormeerde democratie. De erkenning dat de overheid Gods dienares is, missen wij. Daar zit de kern van het verschil. Er gaapt een enorme kloof. Mevrouw Borst begrijpt ons niet. En het is schandalig dat zij weigert om met het RD in gesprek te gaan.

Het standpunt van de bewindsvrouw heeft meer consequenties. Het gaat niet alleen om meer ruimte voor mensen die anders denken dan vroeger het geval was. Ik wees al op de wijziging van normbesef in de samenleving. Een ander gevolg is dat veel christenartsen geen leidinggevende plaatsen in ziekenhuizen meer krijgen en willen. Jongeren met een christelijke achtergrond die voor gynaecoloog studeren, zijn er vrijwel niet meer.

De situatie is niet zo neutraal als de minister denkt. Het lijkt aardig: „Jullie een mening, wij een mening.” Maar dat is een abstracte redenering, waar een geweldige negatieve invloed van uitgaat op de moraal in de samenleving.”

Zelfbeschikkingsrecht
Het argument dat de minister gebruikt om haar voorstellen te rechtvaardigen heet zelfbeschikkingsrecht. Schuurman veegt er de vloer mee aan: „Het kan helemaal niet. Iemand die er een beroep op doet, heeft een ander, een arts nodig om die zelfbeschikking te verwezenlijken. Dat is een tegenstelling in zichzelf. Het holt bovendien de medische ethiek uit. De arts doet dingen die niet horen bij de geneeskunst. Zelfbeschikking is een geloof, een ideologie, en mensen die erin geloven, passeren allerlei andere grenzen. Het is een verkeerde religie, die andere, gezonde dingen in onze maatschappij aantast.

Het opkomen voor zelfbeschikking heeft geweldige maatschappelijke consequenties. Mensen zeggen: Wij kunnen de dokter toch eigenlijk niet meer vertrouwen. Zelfbeschikking en een gemeenschap van mensen zijn, is met elkaar in strijd. Zelfbeschikking doet een aanslag op het gemeenschapskarakter van een volk. We zullen op termijn een euthanasiepraktijk krijgen die Borst niet wil.”

Datzelfde geldt voor de abortuspraktijk, zo verwacht de senator. „De betrokken bewindslieden zeggen dat het gaat om uitzonderlijke situaties, waarbij iedereen inderdaad vraagtekens heeft. Vervolgens passen zij die toe op het geheel.

Onderschat ook hier niet de maatschappelijke druk. Ouders kunnen nu al op hun vingers natellen dat zij vragen krijgen over hun kinderen met een handicap. „Dat was toch niet nodig geweest?” Dat valt op meer terreinen waar te nemen. Mijn dochter verwacht haar vierde kind; daar kijken veel mensen uit de straat heel vreemd tegenaan. Het is de taak van de overheid om het zwakke, ongeboren leven te beschermen. Dat is een publieke taak. Waarom kon dat een eeuw geleden nog wel en nu niet meer?”

Rietdijk
De cultuurfilosoof Rietdijk vindt mensen met een geestelijke of lichamelijke functiebeperking „onvolwaardig.” Abortus en euthanasie vormen in zijn ogen een oplossing voor het vele leed en de hoge kosten die mensen met handicaps met zich meebrengen. Schuurman kent de uitlatingen van zijn collega. „De Duitse filosoof Slooterdijk zei enkele weken geleden hetzelfde. Het redelijke is gezondheid, het onredelijke is ziekte en lijden. Rietdijk is overigens een heel nette man. Hij zegt: De mensen zijn het nu niet met me eens, maar dat is een kwestie van tijd. Het kost toch te veel en die mensen zijn toch niet gelukkig?

Ik moet tot mijn spijt erkennen dat Rietdijk waarschijnlijk gelijk krijgt. Ik denk dat het een kwestie is van tijd dat politici ook uitspraken gaan hanteren in de lijn van deze cultuurfilosoof. Het past helemaal in het denken van deze tijd en in het bijzonder van D66, de partij van de rede. Dittrich nam vorige week natuurlijk ondubbelzinnig afstand van Rietdijk, maar het gedachtegoed van zijn partij biedt alle aanleiding om de redenering van Rietdijk te volgen. Het past in onze cultuur. Handicaps voldoen niet aan de normen van geluk en nut.

Ik vind het een schande als mensen zo redeneren. Afgezien van het feit dat het volkomen goddeloos is, spreekt er ook liefdeloosheid uit. De ouders die een kind met een handicap verzorgen, krijgen zo een dubbel kruis te dragen. Ze lijden mee met hun kind en moeten ook weerstand bieden aan vragen vanuit de straat zoals: Waarom hebben jullie er geen einde aan gemaakt?” Schuurman vindt dat Rietdijk het mens-zijn uitsluitend afmeet aan de handicap. „Dat is een ontzettende versimpeling van de werkelijkheid. Ook mensen met een handicap kunnen gelukkig zijn. De grootste natuurkundige van het eind van deze eeuw, Hawkins, zit ook in een rolstoel en communiceert met een computer. Ook een mens met een handicap is geschapen naar Gods beeld. Hij heeft dat leven gewild. God wil ook troost geven met de belofte dat er in Zijn toekomst geen handicaps meer zullen zijn. Deze gedachten hebben mensen altijd kracht gegeven om gehandicapten te verzorgen. Als we dat loslaten –en daar zijn we mee bezig– dan hebben wij afscheid genomen van het menswaardig bezig zijn.

Ik vind het opvallend dat de zorg zo veel moeite heeft om aan personeel te komen. Dat heeft iets te maken met de tijdgeest. Barmhartigheid past minder bij onze samenleving dan vroeger. Minister Borst mag zich dat persoonlijk best aantrekken.”

Weerhouder
Schuurman vindt het opmerkelijk dat de overheid aan de ene kant alles in het werk stelt om zich te ontworstelen aan christelijke uitgangspunten en tegelijkertijd het debat over waarden en normen wil stimuleren. „Dat is een innerlijke tegenstrijdigheid. Ik heb er wel een verklaring voor. God laat de wetteloosheid niet tot het uiterste toe, anders zou er geen leven meer mogelijk zijn. Ik denk dat de Weerhouder uit 2 Thessalonicensen 2 Christus is. Hij laat niet alles toe. Soms zie je een omkering in waarden.”

De hoogleraar noemt twee voorbeelden. „We mogen blij zijn dat op het terrein van pedofilie het tij is gekeerd. Vroeger waren er programma's op radio en televisie die dat propageerden. Nu durft geen enkele omroep dit meer aan. Een ander voorbeeld is de opvoeding van kinderen. Sinds de jaren zestig is dat bij velen vrijheid en blijheid. Nu vinden zelfs PvdA-wethouders dat ouders hun kinderen zo op moeten voeden dat ze goed uitgeslapen en goed verzorgd op school komen. Ook voor waarden en normen moeten de ouders aandacht hebben. Soms keert de wal het schip. Overigens is die weerhouding niet hetzelfde als bekering. Niettemin is omkeer tot God wel mijn diepste wens. Wat een zegen zou dat zijn voor ons land en volk.”