Gezellig verblijf
in Scheveningse
VN-gevangenis

DEN HAAG – Slobodan Milosevic is overgedragen aan het Joegoslavië-tribunaal van de Verenigde Naties en opgesloten in Scheveningen. Daar zijn zijn rechten voorgelezen en is hij opgesloten in een VN-cel, samen met een exemplaar van de aanklacht. Na enkele dagen wordt hij dan voor het eerst voorgeleid aan de rechters, waar hij moet verklaren of hij ”schuldig” of ”onschuldig” is aan de ten laste gelegde feiten.

De Verenigde Naties hebben een eigen gevangenis, de United Nations Detention Unit (UNDU), binnen de Nederlandse strafinrichting in Scheveningen. De Nederlandse gevangenis en haar bewaking fungeren op die manier als uiterste beschermring. De VN hebben hun eigen bewaking binnen de UNDU.

Toen het in 1993 opgerichte tribunaal zijn eigen cellen ging bouwen, zorgde de eerste president, Antonio Cassese, ervoor dat de UNDU voldoet aan de hoogste eisen op het gebied van de rechten van de verdachte. De Italiaanse hoogleraar internationaal recht vond dat de VN ook op dat gebied een voorbeeldfunctie moet hebben. Zo worden er bijvoorbeeld zo min mogelijk handboeien gebruikt. Hij sprak regelmatige inspecties af met het Rode Kruis, dat toeziet op naleving van de normen.

De pers heeft geen toegang tot de verdachten in de UNDU: de Ierse gevangenisdirecteur vindt dat „het hier geen dierentuin is.” Journalisten kennen de situatie in de UNDU wel door de advocaten, die hun cliënten er regelmatig opzoeken. Volgens sommige ervaren strafpleiters is het de „menselijkste strafinrichting” die ze ooit hebben gezien. „Je kan er zelfs samen lunchen met de cliënt. Dat heb ik niet eerder meegemaakt”, aldus een van hen.

De verdachten hebben nog andere vrijheden. Als Milosevic' vrouw Mira Markovic hem in Scheveningen komt opzoeken, wordt voor de nodige privacy gezorgd. De verdachten mogen hun partners op gezette tijden ongestoord ontvangen in de ”family room”.

De celdeuren zijn een groot deel van de dag niet op slot, zodat de gedetineerden kunnen rondlopen binnen de UNDU. Zij gaan 's nachts wel achter slot en grendel en ook tijdens de lunchpauze van de cipiers. Zij kunnen sporten en naar de bibliotheek gaan. Sommigen leren er Engels of Nederlands. Anderen werken op een laptop aan de voorbereiding van hun verdediging.

De verdachten hebben recht op een eenpersoonscel, bijzondere omstandigheden daargelaten. Zij mogen onbeperkt douchen en naar de wc. Zij mogen hun eigen kleren dragen als die „schoon en passend” zijn, aldus het UNDU-reglement. De verdachten krijgen volgens 'moderne' inzichten bereid voedsel en hebben er recht op dat rekening wordt gehouden met de spijsvoorschriften van hun godsdienst. In de UNDU zitten orthodoxe Serviërs, katholieke Kroaten en moslims.

De verdachten kunnen ook zelf koken, en er wordt samen gegeten door gemengde groepen van Serviërs, Kroaten en moslims. De VN-gevangenis in Scheveningen is daarom ooit gekscherend de enige plek op aarde genoemd waar het Bosnië-vredesakkoord van Dayton volledig wordt uitgevoerd.

Geïsoleerd
Zelfs Biljana Plavsic lijkt het dan ook snel gezellig te hebben gevonden in de UNDU. De hardvochtige voormalige presidente van de Bosnische Serviërs kwam in januari vrijwillig naar Den Haag om haar onschuld te bewijzen. Aanvankelijk diende zij een verzoek in om ergens onder bewaking in een villa te mogen wonen. Die aanvraag trok ze gauw weer in: zij wilde liever in de UNDU blijven omdat ze anders wat geïsoleerd zou raken.

De cellen in Scheveningen zijn niet bedoeld voor personen die door het tribunaal veroordeeld zijn. Als het vonnis eenmaal definitief is, worden veroordeelden voor het uitzitten van hun straf overgebracht naar strafinrichtingen in andere landen. Een aantal landen heeft daarover afspraken gemaakt met de VN.