Vergeten kerkhistorie
van een Keltisch volk

Wales staat de laatste jaren als vakantieoord steeds meer in de belangstelling. Het dunbevolkte gebied blijkt uitstekende mogelijkheden te hebben voor wandelen, bergbeklimmen en watersport. Liefhebbers van historische gebouwen kunnen hier hun hart ophalen. De kuststreek trekt zomers duizenden mensen en in de verstilde bergen en dalen van het binnenland zoekt de toerist naar rust en natuurschoon. De nationale parken Brecon Beacons en Snowdonia zijn ruige natuurgebieden waarin veel wandelroutes zijn uitgestippeld. En het kustpad bij Pembroke leidt langs steile rotsen en prachtige lange stranden.

Vóór de Romeinse overheersing ontwikkelde zich in Wales een Keltisch prinsdom met een eigen taal, cultuur en folklore. In de middeleeuwen werd het land bestookt door oprukkende Angelsaksische stammen, waardoor de inwoners zich steeds meer gingen isoleren en een aparte staatkundige en godsdienstige eenheid vormden. Op den duur bleken zij, mede door onderlinge opsplitsing, niet langer in staat om weerstand te bieden tegen het Engelse buurland, dat in 1536 tot inlijving overging.

Toch bleef de eigen identiteit behouden en werd de invloed van Wales vergroot doordat het uitgroeide tot een van de sterkst geïndustrialiseerde gebieden van het Britse rijk. Deze periode ligt alweer een tijd achter de rug en het gebied probeert zich nu te ontworstelen aan de crisisjaren die op de sluiting van veel mijnen volgden.

Godsdienstigheid
De veranderde economie van Wales ging gepaard met een verschraling van het geestelijke leven. Tot aan het begin van deze eeuw was het land een alleszins godsdienstige natie, getuige de vele overgebleven kapellen die overal in het landschap zichtbaar zijn. De vele godsdienstige opwekkingen die vanaf 1735 de bevolking beïnvloedden, hadden voor een enorme aanwas van belijdende christenen gezorgd. Vooral de Methodistische kerkgroepen namen in dit proces een vooraanstaande plaats in.

De laatste ”revival” (opwekking) die in 1904 plaatsvond, betekende dat meer dan 100.000 Welshmen zich bij de kerken aansloten. Opmerkelijk is dat de calvinistische geloofsleer meer aanhang had dan het arminianisme. De spiritualiteit van de Calvinistic Methodists had daarbij een sterk bevindelijk karakter, wat vooral op de vele gezelschappen (”societies”) werd gevormd. Het was een diepe doorleefde vroomheid die onder vele duizenden gemeengoed geworden was.

Helaas is hiervan weinig meer terug te vinden. Een hedendaagse predikant noemt de vele leegstaande of slecht bezochte chapels „lege schuren” die eenmaal gevuld waren met de rijke oogst van de vele herlevingen. Het christendom is op z'n retour in Wales en het aantal bijbelgetrouwe christenen wordt steeds minder, hoewel vooral onder de baptisten nog gemeenten zijn die in de voetstappen van de voorouders willen gaan.

Cardiff
Wales is het beste bereikbaar via de M4 uit Londen over de hoge Severnbrug. De moderne hoofdstad Cardiff heeft weinig historische waard, hoewel het kasteel in het centrum de moeite waard is. Hiervandaan is het niet ver meer naar de prachtige Brecon Beacons. Rotsachtige heidelandschappen liggen hier in de dalen tussen het hoogland van zand- en kalksteen, afgewisseld met meren en schilderachtige dorpjes. Het gebied is uitermate geschikt voor korte en lange wandelingen.

Het oostelijk deel van het nationaal park wordt gevormd door de ruwe Black Mountains. Het zijn kale afgetopte bergen die aan de zuidkant geflankeerd worden door het prachtige, stille Usk-dal en aan de noordkant overgaan in het dal van het riviertje Wye. Het stadje Hay-on-Way geniet bekendheid door tientallen tweedehandsboekwinkels waar duizenden jaarlijks snuffelen. Abergavenny is een grensplaats die als toeristisch centrum een trekpleister is.

Methodisten
Minder bekend is het plaatsje Talgarth, gelegen aan de voet van de Black Mountains. Hier vinden we de bakermat van het Welshe Methodisme. Op het stille kerkhof liepen eens duizenden mensen om Howell Harris ten grave te dragen.

In het kerkje zelf vinden we een gedenkplaat die herinnert aan een zeer bijzonder feit in het leven van deze stichter van de Methodisten. Tijdens de avondmaalsviering op Pinksteren 1735 ontving Harris hier een geestelijke openbaring van Jezus Christus. Er ontbrandde een vuur van bewogenheid met verloren zielen in zijn hart en het duurde niet lang of Talgarth en het nabijgelegen gehucht waar hij woonde, Trevecka, wist wat er met hem gebeurd was. Hij stichtte hier het eerste gezelschap van Methodisten, ”Society” geheten.

Het Coleg Treffeca herinnert nog steeds aan zijn woning en gemeenschap van gelovigen die hier woonden en werkten. De kapel bij het oudste gebouw bevat een aantal bezienswaardigheden die aan zijn veelbewogen leven herinneren. Nog steeds is deze Coleg verbonden aan de Calvinistic Methodists en alleszins een bezoek waard.

St. David
Een ander nationaal park dat uniek is te noemen, is te vinden in het zuidwesten van de ”Principality”. Het is Pembrokeshire National Park met het zogenaamde Coast Path. Bijna 230 kilometer slingert dit soms wat gevaarlijke pad rond het St. David's Head. Je passeert baaien en oude havens en ziet duizenden zeevogels. Een grote afwisseling van plantengroei versterkt het afwisselende landschap des te meer.

Een wandeling in dit gebied is goed te combineren met een bezoek aan het ”Mekka” van de Anglicaanse kerk van Wales, St. David's. De kathedraal is al eeuwenlang de hoofdkerk van de bisschop. Het paleis van deze primaat doet het niet onder voor Lambeth's Palace in Londen, de zetel van de Aartsbisschop van Canterbury.

Een rit vanaf St. Davids langs de kust van de Cardigan baai leidt langs de mooie stad Cardigan en komt hogerop in de buurt van New Quay. Een schattig plaatsje met een warboel van straatjes, gelegen aan een baai waar het 's zomers goed toeven is. Vlakbij de boulevard vinden we de kerk van de Calvinistic Methodist, de Tebernakel-kapel, waar in 1904 de grote opwekking begon. Hier spraken de bekende evangelisten Evan Roberts en Seth Joshua. Ook de Bethel Chapel van de Baptisten en de kerk van de Independenten op de heuvel waren betrokken bij deze opwekking.

Lloyd-Jones
Meer naar het zuiden ligt Newcastle Emlyn. Op de begraafplaats buiten het dorp vinden we het eenvoudige graf van de bekende Doctor David Martyn Lloyd-Jones en zijn vrouw. Ook deze plaats was betrokken bij het grootscheepse revival van 1904/1905. Voor liefhebbers is een bezoek aan de Moriah Chapel in Loughor, vlakbij Swansea de moeite waard. Een monument gewijd aan Evan Roberts staat naast het toegangshek van deze grote kapel waar in de tijd van de opwekking van 1904 dagelijks gebedssamenkomsten gehouden werden.

We gaan nog even terug naar de westkust, naar de hoofdstad van het dunbevolkte midden van het land: Aberystwyth. Aan de promenade vinden we het naast het oude St. Michael-kasteel, de imposante gebouwen van de universiteit van Wales. En aan de rand van deze stad ligt de campus van de universiteit en torent op een heuvel het kolossale gebouw van het National Library, de nationale bibliotheek van het land, dat een schitterend uitzicht biedt over de stad en de zee. De moeite van bezoek waard is de permanente tentoonstelling over de Calvinistic Methodists in dit gebouw dat een zeer interessant overzicht biedt van de geschiedenis van de godsdienstige opwekkingen in Wales.

Daniel Rowland
Niet ver van Aberystswyth komen wij in Devil's Bridge, waar je de spectaculaire stroomengte en waterval kunt bewonderen. Een smaltreinspoor voert naar het schilderachtige marktstadje Tregaron. Hier zit je midden in het gebied van de opwekking van 1859. Boven Tregaron ligt het plaatsje Ysbyty Ystwyth, eenmaal de standplaats van David Morgan. Velen kwamen in dit gedenkwaardige jaar tot bekering. Het kerkje van de Methodisten aan de hoofdweg is een stille getuige van de wonderen des Heeren die hier plaats vonden.

Ten westen van Tregaron ligt het dorpje Llangeitho. Het herinnert aan Daniel Rowland, de grote opwekkingsprediker uit de achttiende eeuw. Voor de kapel van de Methodisten staat zijn standbeeld en in de oude parochiekerk ligt hij begraven. Duizenden togen in die tijd iedere zondag naar Llangeitho om naar de indringende prediking van Rowland te luisteren. Ook zijn Engelse vriend, de bekende George Whitefield, sprak hier meermalen. Het postkantoor op het dorpspleintje was in het begin van deze eeuw de woning van de ouders van Lloyd-Jones, die hier een melkzaak hadden.

Mary Jones
Het grootste nationaal park van Wales is Snowdonia. Hier ligt de berg Cader Idris en niet te vergeten de Snowdon, de hoogste berg van Wales. Voor hen die het niet zien zitten om de steile top van deze reus te beklimmen is er een tandradbaan vanaf Llanberis. Ten oosten van Snowdonia bevindt zich Betws-y-Coed, waar volop mogelijkheden zijn voor wandelingen in het Gwydyr Forest. Aan de rand van deze bossen liggen de Swallow Falls, een van de vele watervallen die zich over een steile rots stort. Dit prachtige natuurgebied laat hier en daar overblijfselen zien van steengroeven en kopermijnen. Het prachtige rivierstadje Beddgelert, aan de voet van de Snowdon, is bekend vanwege een opwekking die hier in 1817 plaats had. Tot de kerkhistorische plaatsen die de moeite van bezoek waard zijn, behoren Tyn-y-fach in Llanfihangel-y-pennant en Bryncrug. In het eerste dorpje woonde Mary Jones, die te voet via de Cader Idris naar Bala liep om daar een Bijbel te bemachtigen. Zij ligt begraven in Bfyncrug, waar zij sinds haar huwelijk woonde. Een routebeschrijving naar deze plaatsen vinden we in het nog verkrijgbare boekje ”Mary Jones and her Bible” (Gospel Standard Trust Publications).

Thomas Charles
Bala herinnert aan Thomas Charles die hier predikant was en door toedoen van het bezoek van Mary de stoot gaf tot oprichting van het Britse en Buitenlandse Bijbelgenootschap. Zijn standbeeld is nog steeds te vinden voor de kerk van de Methodisten en op de plaats waar zijn huis eenmaal stond, geeft een plaquette aan dat Mary Jones hier aanbelde. De omgeving van het marktstadje is schitterend, vooral het meer nood tot een bezoek en is een geliefkoosde plaats voor vaarlustigen.

Een mooie route is lang de kust vanaf Aberytswyth in de richting van het eiland Anglesey. Vergeet dan niet alleen Dolgellau te bezoeken maar ook Caernarfon waar in 1969 de Engelse kroonprins werd geïnstalleerd als prins van Wales. Hier begon in 1283 Edward met de bouw van het Caernarfon-kasteel, dat nog steeds de kust domineert. Aan de andere kant van de Menai straat, dat het eiland Anglesey van het vasteland scheidt, zijn de ruïnes van het Beaumaris Castle te bezichtigen.

Op het kerkhof van het dorpje Llanfas, niet ver van dit kasteel verwijderd, staat het grafmonument van John Elias, de grootste prediker van de achttiende eeuw. Elias was predikant van de Methodisten in Llangefni op Anglesey. Tijdens zijn ambtsperiode veranderde de barbaarse bevolking van dit eiland in een volk dat hongerde naar het brood des levens.

„Het christendom is op z'n retour in Wales. Uitgerekend het land waar in de jaren 1904/05 een van de bekendste opwekkingen plaats vond, is het christelijke geloof alleen nog iets voor oude mensen”, bericht een hoofd van een bijbelschool in Amerika. Gelukkig is er nog een trouwe kern die in de traditie van de vroegere opwekkingen wil staan. De vele kapellen die overal in het land staan, getuigen van tijden dat de oogst in de schuren werd ingezameld.

Informatie over Wales: Brits Toeristenbureau, 020-6890002.