CDA grootste bij
statenverkiezingen

Grootste winnaar is GroenLinks, dat in Provinciale Staten haar aanhang ziet verdubbelen. Ook de SP won aanzienlijk. SGP, RPF en GPV deden het eveneens goed. Volgens een voorlopige telling zouden de kleine christelijke partijen er in totaal negen statenzetels bij krijgen. De lokale partijen bleven stabiel. Alleen in Zuid-Holland komt een anti-annexatiegroep in de Staten. In enkele provincies verschijnt een vertegenwoordiger van Nederland Mobiel. De ouderenpartijen zijn hun meeste statenzetels kwijt.

De uitslagen werden voor een belangrijk deel beïnvloed door een historische lage opkomst: 45,1 procent. In 1995 kwam nog de helft van het aantal kiesgerechtigden naar de stembus. Op basis van deze cijfers verliezen VVD en D66 samen vijf senaatszetels. Doordat de PvdA er één bij krijgt, houdt paars een meerderheid van veertig zetels in de 75 zetels tellende Eerste Kamer.

De regionale campagne van het CDA lijkt vruchten te hebben afgeworpen. Met 24,3 procent is de partij weer de grootste van het land. Dat is 1,4 procentpunt meer dan 4 jaar geleden en een forse stijging vergeleken bij de kamerverkiezingen in 1998. Het CDA scoorde toen slechts 18,4 procent. In Noord-Brabant wisten de CDA'ers een deel van de 4 jaar geleden aan de VVD afgestane stemmen terug te winnen. In Limburg bleef het CDA de grootste partij. De christen-democraten hebben in de Brabantse hoofdstad Den Bosch de VVD van de eerste plek verdrongen. CDA-leider De Hoop Scheffer was dik tevreden. Hij sprak van „een mentale opkikker.” Verschillende CDA-prominenten noemden de uitslag ook een ode aan de deze week overleden vroegere CDA-voorman Enneüs Heerma. Wethouder Migo van Arnhem sprak zelfs van een „Heerma-effect.”

Opvallend was de teruggang van de PvdA ten opzichte van de kamerverkiezingen vorig jaar. Bij die verkiezingen behaalden de socialisten nog 29 procent van de stemmen. Gisteren was daar nog 19 procent van over, 2 procent meer dan bij de statenverkiezingen van 4 jaar geleden. Op basis daarvan zou de partij maar dertig zetels in de Tweede Kamer krijgen, vijftien minder dan nu. PvdA-leider Kok was teleurgesteld. „De uitslag valt tegen”, aldus Kok. Hij weet tegenvallend resultaat voor zijn partij gisteravond vooral aan de „extreem lage opkomst”. Volgens Kok heeft de uitslag van de statenverkiezingen overigens geen directe gevolgen voor de coalitie.

Zware klappen
D66 liep zware klappen op. De uitkomsten waren conform de prognoses: van 9,2 procent naar 5,9 procent. D66-leider De Graaf noemde het zware verlies voor zijn partij „rottig” en „heel vervelend”, maar liet weten dat het geen gevolgen zal hebben voor de coalitie.

Bij de VVD overheerste gisteravond de tevredenheid, ondanks het verlies. De liberalen eindigden met 23,7 procent van de stemmen vlak achter het CDA. Bij de statenverkiezingen van 1995 had de VVD nog 27,2 procent van de kiezers achter zich. VVD-leider Dijkstal meende dat de VVD bewezen had „een stabiele grote partij” te zijn. Minister Hermans van Onderwijs had „weinig moeite” om zijn verdriet te onderdrukken over de tegenvallende uitslag van de PvdA.

GroenLinks-leider Rosenmöller en zijn SP-collega toonden zich opgetogen over de uitslag voor hun partijen. Vooral GroenLinks spint garen bij de jongste uitslagen. De partij behaalde 10,1 procent van de stemmen, 4,6 procent meer dan 4 jaar geleden. Het aantal zetels in Provinciale Staten verdubbelt bijna. In Utrecht en Nijmegen was GroenLinks gisteren de grootste partij.

Wankelen
Rosenmöller meent dat de coalitie „wankelt” omdat zij haar meerderheid in de Senaat lijkt te verliezen. Ook vice-premier Borst (D66) vreesde daarvoor. SGP-fractievoorzitter Van der Vlies kon zich evenmin voorstellen dat „de coalitie nu vrolijk fluitend verdergaat.”

Voor klein-christelijk was de uitslag goed te noemen. Volgens een voorlopige telling is er een zetel extra voor het GPV in Overijssel, in Zeeland gaat de SGP van zes naar zeven en in Zuid-Holland van vier naar vijf. Winst is er verder in Gelderland (zetel RPF/GPV), Noord-Holland (zetel RPF/GPV/SGP), Drenthe (zetel GPV/RPF), Flevoland (zetel winst voor SGP en voor RPF/GPV) en nogmaals Zuid-Holland (zetel RPF/GPV).