PvdA tegelijk blij en ontevreden

De PvdA, die dacht in veel provincies de eerste viool te gaan spelen en ook de grootste Eerste-Kamerfractie te worden, moest zelfs het CDA nog voor laten gaan. Daar had de partijtop eigenlijk niet op gerekend. Tijdens de verkiezingen voor de Tweede Kamer, in mei vorig jaar, lagen de verhoudingen heel anders. De PvdA was de grootste, de VVD won fors en werd tweede en het CDA moest opnieuw verlies verwerken en belandde in grootte achter de liberalen.

De PvdA-top was gisteren daarom niet alleen blij met de winst, maar vooral ontevreden over de geringe winst. De oorzaak ligt voor een belangrijk deel in de lage opkomst. Die werkt altijd negatief voor de PvdA. De arbeiders en hun sympatisanten blijven sneller thuis bij verkiezingen dan de gemiddelde Nederlander. De sfeer in de Arnhemse cultuurtempel Musis Sacrum was dan ook wat bedrukt. Naarmate de avond vorderde, werd het er niet beter op.

De kersverse voorzitter van de partij –mevrouw Van Hees is nog maar anderhalve week in functie– kon geen andere verklaring geven dan de lage opkomst. Naar eventuele andere oorzaken zal ze nog nader onderzoek laten verrichten. Dat de pittige uitspraken tijdens de campagne van PvdA-fractievoorzitter Melkert over asielzoekers de zaak van de PvdA geschaad zouden hebben, leek haar in eerste instantie onwaarschijnlijk.

Over dat laatste denkt PvdA-senator Wöltgens heel anders. Hij denkt dat het moddergevecht tussen Melkert en VVD-leider Dijkstal over het asielbeleid er geen goed aan heeft gedaan. „Ik vind dat de politieke partijen met elkaar moeten afspreken geen campagne te voeren op dit thema”, aldus Wöltgens.

Nek-aan-nek
Niettemin liep Van Hees rond met „gemengde gevoelens.” „We hebben een forse stap gemaakt, maar van de voorspelde nek-aan-nekrace tussen de drie grote partijen is niet veel terechtgekomen. Het is een strijd tussen CDA en VVD geworden.”

De fractievoorzitter zelf bekeek het gisteren in eerste instantie van de zonnige kant. Het is immers voor de derde achtereenvolgende keer dat de partij winst boekt bij de verkiezingen. Vorig jaar maart versterkten de kiezers de sociaal-democratische gemeenteraadsfracties, 3 maanden later boekte Kok bij de Tweede-Kamerverkiezingen een grote overwinning en nu komen er meer statenzetels naar de PvdA en dus ook meer plaatsen in de Eerste Kamer beschikbaar.

„Dat is de lijn naar boven. Die moeten we goed zien en blijven zien. Bovenal ook vasthouden: voor de derde achtereenvolgende keer is er sprake van herstel. Het is tegelijk ook onze opdracht. De statenleden moeten de partij profiel gaan geven. Deze opwaartse lijn zie ik en blijf ik zien.”

Toch kon ook Melkert niet om de tegenvallende winst heen. „De andere lijn is de opkomst. Vorig jaar hebben velen op Kok gestemd om ons te versterken in de Kamer en in het kabinet. Velen van hen zijn nu thuisgebleven. Daar leggen we ons dus niet bij neer. Daar gaan we aan werken. We moeten met elkaar de democratie versterken,” aldus de PvdA-voorman.

Mager applaus
De 'big boss' van de BV Nederland, premier Kok, betrad omstreeks half tien het podium om zijn commentaar te geven op de verkiezingsresultaten. Zijn vrouw, die hem bij deze gelegenheden altijd vergezelt, stapte lachend de zaal binnen, maar de sfeer binnen was bedrukt. Pas nadat iemand van het campagneteam vijf keer achter elkaar had geapplaudisseerd, kwam er een mager applaus los van de overige aanwezigen. Blijkbaar hadden vele kamerleden en bewindslieden de overwinningsnederlaag aan zien komen. Slechts een enkeling gaf van zijn belangstelling blijk.

Kok benadrukte, evenals Melkert, allereerst het goede nieuws: de derde overwinning op rij voor de PvdA. Toch viel ook hem de uitkomst tegen. De PvdA-leider noemde de opkomst „dramatisch slecht.” „Het wordt je angstig te moede als je beseft dat de verkiezingen voor de Provinciale Staten zo weinig mensen naar de stembus trekken. Daar betaalt de PvdA een hoge prijs voor. We zijn niet in staat geweest om onze kiezers te trekken. Dat moeten we ons aantrekken. We kunnen wel constateren dat er geen machtsvraag aan de orde was, zoals vorig jaar bij de kamerverkiezingen. Toen ging het om de vraag wie het initiatief zou mogen nemen voor de kabinetsformatie. Daar ging het nu niet om.”

Coalitie
Dat de PvdA in de Senaat opnieuw minder groot wordt dan de VVD en D66 nog minder invloed krijgt, is voor Kok geen aanleiding tot veranderingen in het kabinetsbeleid. „We gaan het mandaat van 1998, ”Sociaal en sterk”, onverminderd uitvoeren. We blijven investeren in de coalitie.

We hebben winst geboekt, maar te weinig om tevreden over te zijn. De afwezige kiezer had een grote invloed op deze verkiezingen. We nemen niet in een katterige sfeer afscheid. Het had beter gekund, maar nu we wat tegenwind krijgen, meer dan we een jaar geleden dachten, fietsen we wat harder en houden de rug recht.”