Peper: van minister tot vechtjas

„Lariekoek”, zo reageert hij op 28 oktober 1999 op de schreeuwende krantenkop die hem beschuldigt van misbruik van gemeenschapsgeld. De anonieme getuigenissen waarop het Algemeen Dagblad de kop baseert, bevatten niets dan „de grootst mogelijke onzin”, bezweert hij tegenover iedereen die het horen wil. Maar wat minister Peper dan nog niet bevroedt, is dat dit bericht een tijdbom aan het tikken brengt. Een tijdbom die op 13 maart 2000 zal exploderen.

Door P. Chr. van Olst

Pepers verblijf in Den Haag: kort, maar heftig. Zo’n beetje wat zijn critici er al bij aanvang van verwachten. Want zij staan niet te juichen als de Rotterdamse burgemeester door formateur Kok en PvdA-onderhandelaar Melkert in de zomer van 1998 wordt gevraagd om de nieuwe minister van Binnenlandse Zaken te worden. Kamervoorzitster Van Nieuwenhoven verbleekt als ze het nieuws hoort. En topambtenaar Geelhoed, secretaris-generaal van het ministerie van Algemene Zaken, spreekt van „een politieke tijdbom.”
Maar Kok en Melkert willen niet luisteren. Peper heeft hen met de hem eigen grootse en meeslepende overtuiging bezworen dat hij „kosjer” is, onkreukbaar. Dat er niets in zijn verleden is waarmee hijzelf of het nieuw te vormen kabinet nog last kan krijgen. En Kok en Melkert geloven hem, vertrouwen hem. Ze presenteren hem aan de buitenwacht als een gouden greep, een kanjer die rust en orde in de binnenlandse politiek kan waarborgen in een tijd waarin het Europees voetbalkampioenschap nog veel bestuurskracht zal vergen.
Ruim een jaar gaat het goed. Dan verschijnt het AD-verhaal. En naar aanleiding daarvan duiken tal van anonieme en niet-anonieme getuigen op, die Peper ervan beschuldigen dat hij als burgemeester van Rotterdam gemeenschapsgeld heeft gebruikt voor privé-reizen, voor cadeautjes aan vrienden en voor geschenken aan zijn vrouw, oud-minister Kroes. De Rotterdamse oud-wethouder Pol-van den Dorpel laat zelfs weten dat Peper garant stond voor een hele bestuurscultuur die op die bedenkelijke leest was geschoeid.
Wat moet het land daarvan denken? „Allemaal flauwekul en verzonnen”, zegt Peper. Het AD zal er nog meer van horen. De opbrengst van de riante schadeclaim die de krant hem zal moeten betalen, zal niet hemzelf of zijn vrouw ten goede komen, maar de dikhuiden van de Rotterdamse dierentuin Blijdorp. O ja, hij nam wel eens wat mee naar huis van zijn werk... dikke tassen, vol met huiswerk. Om zich ook in zijn vrije tijd op te offeren voor het gemeenschapsbelang.
Premier Kok gelooft hem nog steeds. Stelt zich zelfs vierkant achter Peper op. Nader onderzoek zal de minister van Binnenlandse Zaken wel vrijpleiten. Peper wordt niet, na Apotheker, de tweede minister die zijn kabinet onderweg verliest, vertrouwt Kok. Voor Peper is het echter een eerste nederlaag dat niet een onafhankelijke commissie van wijzen de zaak gaat onderzoeken, maar een Rotterdamse raadscommissie, de Commissie voor het Onderzoek van de Rekening, kortweg de COR.
Een eerste gesprek tussen Peper en de COR, op 23 november 1999, verloopt uiterst stroef. Peper blijkt niet bereid zich tot in detail te verantwoorden voor alle uitgaven die hij als burgemeester heeft gedaan. Het moet de commissieleden duidelijk zijn dat hij zich voor honderd procent heeft gegeven. En dan ga je over een paar centen toch niet zo moeilijk doen? Wie dat wel wilde... Peper weet van hem of haar ook nog wel iets te vertellen, dreigt hij.

De WOB
De pers is intussen druk bezig met de Wet openbaarheid van bestuur. Journalisten willen zelf die declaraties van Peper wel eens zien, ook de bonnetjes die hij als minister heeft ingediend. De juridische gevechten daarover vormen te zamen een grimmig decor voor het oplaaiende gevecht tussen Peper en de COR, die nauw samenwerkt met accountants van KPMG. Een decor dat voor Peper steeds onheilspellender wordt.
Het nieuwe jaar brengt Peper steeds meer problemen. Hij suggereert een open houding door zijn bonnetjes op internet vrij te geven, maar veroorzaakt hilariteit door de privé-gegevens die erop te zien zijn te laten doorhalen. Tegelijkertijd werkt hij de COR en KPMG tegen door niet aan een nieuw verhoor mee te werken. Zijn bezwaar is dat hij vooraf geen inzage krijgt in de stukken waar het verhoor over moet gaan. „Dat is toch te gek voor woorden”, meent hij. „Het gaat over jezelf, maar je mag er niet bij.”
Op vrijdag 25 februari krijgt Peper het conceptrapport, geschreven door de accountants van KPMG. Dat komt aan als een geweldige dreun. De accountants stellen vast dat van tientallen buitenlandse reizen het nut voor de gemeenschap niet is vast te stellen, dat er schimmige betalingen zijn, cadeautjes, boottochtjes, een eindeloze lijst. En de accountants noemen dat „onrechtmatig gedrag”, een term die binnen de accountancy slechts een beperkte lading heeft, maar die politiek dodelijk is.
Peper weet nu dat deze kwestie niet zal overwaaien, maar dat hij wankelt. Er volgen gesprekken met premier Kok en PvdA-fractievoorzitter Melkert, die zich tot dan toe bewust op afstand hebben gehouden. Op 2 maart laat Peper hun weten dat hij af zal treden als dat voor het kabinet beter is. Maar zover zijn Kok en Melkert nog niet. Komt het doordat zij de stukken tot nog toe bewust niet hebben gelezen? In ieder geval accepteren ze het verlies van deze bewindsman nog niet.

Ontslagbrief
Peper zelf komt steeds verder bij de rand. Op 7 maart schrijft hij een ontslagbrief, maar trekt die weer in. En zo gaat het nog een paar keer. Hij laat zijn naaste medewerkers de situatie analyseren en besluit op basis van die analyses opnieuw dat het voorbij is. Op zondag 12 maart trekt hij, in aanwezigheid van zijn vrouw Neelie, de conclusie dat hij gaat. Op 13 maart geeft hij zijn laatste persconferentie als minister, waar hij belooft dat hij, nu hij zijn handen vrij heeft, zich als een vechtjas zal gaan verdedigen.
Van die verdediging, geleid door Pepers lijfsadvocaat Mentink, valt echter weinig te merken. Net zomin als van zijn vertrek van Binnenlandse Zaken. Minister De Vries van Sociale Zaken schuift door en zorgt voor een vlekkeloze overgang. Een belangrijke overwinning voor Peper is echter het besluit van het openbaar ministerie, de afgelopen maand, om hem niet strafrechtelijk te vervolgen. Luidt dat besluit een nieuwe episode in van de zaak-Peper, de vechtjas die uit is op revanche?