Monarchie past zich aan de tijd aan

Nederland en de revolutie passen niet bij elkaar. Nederland en de monarchie wel. De staatsvorm is door een stevige voorjaarswind niet aangetast, maar stapje voor stapje past het koningschap zich aan de tijd aan.

Door Bea Versteeg

Het jaar is nauwelijks drie maanden oud. Koningin Beatrix zit bijna twintig jaar op de troon. Een mooi moment om de invulling van het koningschap ter discussie te stellen, vindt D66-fractieleider De Graaf. Hij wil het staatshoofd buiten de politiek plaatsen. Dus moet de Koningin geen lid meer zijn van de regering, geen voorzitter van de Raad van State en niet meer betrokken zijn bij de kabinetsformatie.
De zeeën gaan even hoog in politiek Den Haag. De regering zegt een notitie toe. Die ziet het licht op Prinsjesdag. Als het aan Kok en de zijnen ligt, blijft alles bij het oude. De manier waarop koningin Beatrix inhoud geeft aan de monarchie en de wijze waarop zij haar taak uitoefent, behoeft van de premier geen verandering. De Tweede Kamer is het met hem eens. Al voelde de PvdA wel voor een experiment waarbij de Kamer na de verkiezingen de formateur aanwijst. Het debat gaat als een nachtkaars uit.

Kritiek
Ondertussen hebben de vormgevers van de monarchie, de Oranjes, zich ook bezonnen op hun rol. Koningin Beatrix zegt dat aan de vooravond van Koninginnedag in een tv-interview. Zij kijkt sinds een jaar kritisch naar de manier waarop ze haar taak uitoefent. Kritiek vindt ze niet erg. Het houdt haar wakker en alert. Indirect mengt ze zich in de discussie over haar vermeende invloed tijdens de formaties. De invloed die zij heeft, is gegeven door de Tweede Kamer.
Openhartig spreekt ze over de betekenis van prins Claus voor haar bestaan. „Voor mij in mijn werk betekent hij heel veel. Ik moet zeggen dat ik niet zonder zijn steun zou kunnen.”
Koninginnedag grijpt ze aan om de mensen die op die dag festiviteiten organiseren te complimenteren. Na twintig jaar vindt ze dat de hoogste tijd. Het spontane ”Lang zal ze leven” dat daarna uit de Leidse kelen klinkt, hoort ze met een gulle glimlach op haar gezicht aan.
Nog geen maand later is ze terug in de sleutelstad. Dit keer vergezelt ze de Japanse keizer Akihito en keizerin Michiko. Het paar brengt een driedaags staatsbezoek aan Nederland. Misschien wel het bezoek waar de Koningin in de twintig jaar van haar regering het meest tegen heeft opgezien. Vanwege de Tweede Wereldoorlog ligt het gevoelig bij de Indische Nederlanders.
Aan hun leed gaat zowel koningin Beatrix als keizer Akihito in de tafelredes niet voorbij. Tegelijkertijd vinden zij dat de blik op de toekomst niet door het verleden mag worden verduisterd.
Voor de Japanse hofhouding is het gedrag van het keizerlijk paar in Nederland een openbaring. In eigen land zijn zij ingekapseld in het protocol. In Nederland gedragen zij zich als waren zij westerlingen. Geen buigingen. De keizer steekt gewoon zijn hand ter begroeting uit. Met Leidse studenten knoopt hij een praatje aan. In Japan is dat onbestaanbaar. De keizer die met gewone mensen praat. De keizerlijke hofhouding verstijft als ze het ziet gebeuren.

Waterdeskundige
Hoe strikt het protocol is, merkt prins Willem-Alexander als hij in april een bezoek van ruim een week aan Japan brengt. Zodra zijn ‘collega’ Naruhito hem vergezelt, omgordt het protocollaire harnas ook hem. Naruhito laat blijken jaloers te zijn op Willem-Alexander, die veel inhoudelijker bezig kan zijn.
Van dat laatste geeft de troonopvolger blijk als hij in maart het Tweede Wereldwaterforum in Den Haag voorzit. Hij wekt vanwege zijn kennis van zaken alom bewondering. Hij weet er echt veel van, moeten zelfs zijn scherpste critici toegeven. Zelf is hij blij dat hij „aan een heel belangrijk onderwerp een bijdrage heeft kunnen leveren. Het is leuk om aan de bewustwording van de waterproblematiek te werken. Ik vind het prettig om over inhoudelijke zaken te praten.” Tijdens het forum staat hij herhaaldelijk de pers te woord, omdat het gaat om een „onderwerp waarin ik me thuis voel en waarover ik open wil communiceren. Ik doe het niet als kroonprins, maar als waterdeskundige.”
Maar wel een die lef heeft. Tijdens de opening neemt hij kordaat het heft in handen als Spaanse milieuactivisten, die demonstreren tegen de bouw van een stuwdam, de ceremonie in de war sturen. Hij roept hen op hun actie te stoppen en als volwassen mensen aan het forum deel te nemen.
Over zijn vriendschap met de Argentijnse Máxima Zorreguieta zwijgt de prins in alle talen. Tijdens het forum vertelt hoofddirecteur Brouwers van de Rijksvoorlichtingsdienst aan journalisten dat zij naar Brussel verhuist. In de Belgische hoofdstad werkt ze bij de vestiging van de Deutsche Bank.

Behoedzaam
De verhuizing past in een behoedzaam scenario, waarbij Máxima en Willem-Alexander aftasten of er een gemeenschappelijke toekomst voor hen is weggelegd. In Brussel kan zij wennen aan de Europese samenleving. Ze zit dicht genoeg bij Nederland om er een goed beeld van te krijgen alvorens een definitief besluit over haar toekomst te nemen.
In de Belgische hoofdstad woont ook Laurentien Brinkhorst. Zij is al vijf jaar de vriendin van prins Constantijn. Op 16 december maken zij hun verloving bekend. Midden volgend jaar zullen zij trouwen. Koningin Beatrix is zeer te spreken over de keuze van haar zoon. „Wij krijgen een fijne schoondochter, waar wij ontzettend gelukkig mee zijn.”
Het is niet de enige verloving in de koninklijke familie. In maart maken prins Bernhard jr. en Annette Sekrève bekend dat zij in juli zullen trouwen. Op 6 juli verbindt de Utrechtse burgemeester Korf hen in de echt. Twee dagen later volgt de kerkelijke bevestiging in de Domkerk in Utrecht.