Berusting in de Betuwe

Het moest snel gebeuren, de Nederlandse Spoorwegen hadden er zelfs een rechtszaak voor over. Op dinsdag 8 februari begon ’s ochtends vroeg de langverwachte ”Slag om de Betuwe”. Die duurde twee dagen. Ruim tien maanden later lijkt de haast van toen sterk overdreven. Het duurt nog jaren voordat de kardinaalsmutsen bloeien.

Door R. Pasterkamp

Op overweg 165 in de Wolfhoeksestraat in Ressen gooiden demonstranten stenen naar passerende treinen. Iets verderop zaten jongens en meisjes van GroenFront! in een boom. Die boom staat er nog. Gele linten met opdruk ”Let op NS Kabels” wapperen in de wind. De huizen die in de weg stonden zijn weg. Een groene bouwkraan zwaait met zijn arm. De eerste tekenen van de Betuwelijn? Fout. Het Zuiveringschap Rivierenland bouwt hier aan het Rioolgemaal Waalsprong.
In februari brak een politiemacht van maar liefst 500 mensen het laatste brokje lijfelijk verzet tegen de aanleg van de omstreden Betuwespoorlijn. Acht panden in Ressen, Zetten en Meteren waren door actievoerders van GroenFront! bezet. Ze noemden de Betuwelijn „een achterhaald en onzinnig geldverslindend project.” De krakers hadden de huizen gebarricadeerd, zich vastgeketend aan torens en zelfs verschanst in ondergrondse tunnels.
De rechter gaf NS in kort geding gelijk, de krakers moesten eruit. Toen ze niet vrijwillig vertrokken kwam de politie in actie. De ontruiming verliep in goede harmonie. Krakers wezen de politie op verborgen gangen, de politie waarschuwde krakers voor vallende pallets. In de media werd de operatie „een ontruiming volgens het poldermodel” genoemd.
Het kostenplaatje (rekening overheid) kwam op dik 2 miljoen gulden. Eind mei sprak de politierechter actievoerders die zich bij de ontruimingen niet hadden verzet, vrij. Zij die de politie dwarszaten door zich bijvoorbeeld ondergronds vast te ketenen, kregen een boete van 500 gulden of tien dagen cel. Het zal niet meevallen de boetes te innen omdat op een na alle actievoerders anoniem waren gedagvaard.

Potdicht
Het rustige Betuwse dorpje Zetten stond die tweede week van februari op z’n kop. De Wageningsestraat zat potdicht, schooljeugd nam vrijaf om de actie met eigen ogen te zien. Toen de krakers waren verwijderd, werden de huizen onmiddellijk gesloopt. Konden de spoorwegen aan het werk.
Ruim tien maanden na dato is in Zetten de noodzaak van de kostbare ontruiming niet direct zichtbaar. Onkruid tiert welig op de plek waar de Slag om de Betuwe woensdag 9 februari om zes uur ’s avonds werd beslecht. Het herenhuis pal naast de oprit naar de snelweg A15 staat er nog. Een shovel is de achtertuin tot op 2 meter genaderd. De bewoners zijn niet thuis.
Volgens fraaie kaarten en op de computer samengestelde tekeningen van hoe het wordt (te zien in het glanzende Betuweroute-informatiecentrum in Tiel) staat de woning pal op het toekomstige spoor. „Niet de ideale situatie”, erkent Jan Willem Lammers, projectvoorlichter van het Gelderse Betuweroute-tracé. Op „relatief bevredigende wijze” zijn de moeilijkheden met de bewoners opgelost, zegt hij. „Ze mogen er nog een tijdlang blijven wonen. De mensen zijn bezig met de bouw van een nieuw huis.”
Langs de Wageningsestraat in Zetten is van bouwactiviteiten die duiden op de nieuwe spoorlijn weinig tot niets te zien. Vanwaar de haast in februari? Lammers: „We hadden de grond nodig om boringen te doen en kabels te trekken. Dat is niet allemaal even zichtbaar.”

Sporen
Hoe het ook zij, de boomgaard van Nederland gaat definitief op de schop. Gele grijpers trekken diepe sporen door het landschap. Vanaf de A15 is het spoor van de Betuwelijn goed te volgen. Het tracé loopt van de Rotterdamse haven naar Duitsland. De lijn komt voor 80 procent pal naast de snelweg te liggen. De eerste treinen moeten in 2005 over de rails denderen.
Geluidsschermen zullen de herrie van de vrachttreinen binnen de perken houden. Bovendien wordt het spoor aan het zicht onttrokken. Het idee is dat de spoorlijn op of onder het maaiveld komt te liggen en de wegen omhooggaan. In de folders heet het dat „de Wageningsestraat prominenter aanwezig is.” Nadeeltje: „De privacy van de ligweide bij het zwembad is niet meer gewaarborgd.”
Carmen Schothuis zit op het informatiecentrum in Tiel klaar om alle vragen van de bevolking te beantwoorden. „Je merkt een zekere berusting bij de bevolking. Zo van: de lijn komt er, we moeten de overlast zo veel mogelijk beperken.” Er mag dan wat verdwijnen, volgens Schothuis komt er veel voor terug. Bijvoorbeeld langs de Wageningsestraat: 246 kardinaalsmutsen, 52 exemplaren van de grauwe abeel en 83 gewone essen. Voor wie het interesseert: een es kost 200 gulden, het ingraven 100. De klus is begroot op 24.900 gulden.

Dwarsliggen
Van GroenFront! is na februari weinig meer vernomen. In april werden nog even heistellingen bezet bij de Sophiaspoortunnel, ook onderdeel van de Betuweroute. Een woordvoerder van GroenFront! laat echter weten „te blijven dwarsliggen” bij de aanleg van de lijn. „U hoort nog van ons.”
In een pand aan de Achtersteweg in Meteren zat in februari een actievoerder van GroenFront! 35 uur vastgeketend in een van de tunnels onder de gekraakte boerderij. Via een mobiele telefoon hield hij contact met de wereld boven de grond. Het bord dat een doodlopende weg aangeeft, is in december volstrekt overbodig. Hekken belemmeren de doorgang. Van de boerderijen is niets meer te zien. Bomen liggen in mootjes gehakt. Het verkeer op de A15 raast voorbij. In een sloot ligt de romp van een witte boot. Iemand heeft het schip een naam gegeven: Titanic.