Geweldsbestrijding
verdient alle aandacht

Door ir. B. J. van der Vlies en mr. C. G. van der Staaij
In Kampen hangen de vlaggen halfstok. Maartje Pieck is vermoord. De ontzetting over deze afschuwelijke moord blijft niet beperkt tot Kampen. De huiver trekt een spoor door het hele land. Weer een slachtoffer van bruut geweld! Houdt het dan nooit op?

Namen en beelden rijgen zich aaneen. Nog maar kortgeleden berichtten de kranten de dood van de 10-jarige Nienke in Schiedam, en nu dient zich alweer een nieuw geval van kindermoord aan. Steeds sterker dringt de vraag zich op: Hoe kan al dit uitbreidende geweld toch worden gekeerd?

Dat het niet kan worden afgedaan als een kwestie van meer media-aandacht, bewijzen de statistieken. Het aantal geweldsdelicten is tussen 1990 en 1998 zeer fors toegenomen tot 77.000 per jaar. Dat komt neer op meer dan 200 gevallen per dag! Mishandelingen vormen veruit de grootste categorie. Het is onbeschrijflijk wat een leed achter de nuchtere misdaadcijfers schuilgaat. Als de publieke belangstelling voor een geruchtmakende zaak is weggeëbd, is voor de slachtoffers of nabestaanden het lange verwerkingsproces nog maar net begonnen.

Politiek Den Haag is in het algemeen terughoudend in reacties op berichtgeving over individuele misdrijven. Dat is niet voor niets. In eerste instantie is het een taak voor politie en justitie om de dader op te sporen. De vaststelling van de straf is vervolgens uitdrukkelijk opgedragen aan de rechter. De wetgever schrijft nooit voor hoe hoog de straf moet zijn, maar bepaalt alleen wat de maximale straf is die de rechter mag opleggen.

Er is ook een andere reden voor de politieke terughoudendheid. Het komt gauw verkeerd over om stevige uitspraken te doen over de bestrijding van criminaliteit, in tijden dat de rechtsorde ernstig is geschokt door bijvoorbeeld een afschuwelijke moord. Je laadt al snel de verdenking op je politieke munt te willen slaan uit een verdrietige situatie of goedkoop in te spelen op de emoties van het moment.

Brede verontrusting
Al te grote politieke afhoudendheid is evengoed schadelijk. Dat is de andere kant van de medaille, die niet onderbelicht mag blijven. Eenieder die zijn ogen en oren open heeft, proeft dat het vele geweld een brede en diepe verontrusting teweeg heeft gebracht.

Die signalen moeten serieus worden genomen, temeer nu uit onderzoeken ook een afnemend vertrouwen in het overheidsoptreden blijkt. De overheid mag er geen enkel misverstand over laten bestaan dat het haar ernst is met het bestrijden van het geweld, niet alleen met woorden, maar ook metterdaad. Onduidelijkheid hierover is funest. Het leidt tot een vervreemding tussen politiek en burger en knaagt aan het overheidsgezag. Het handhaven van de rechtsorde en de zorg voor de veiligheid van de burgers zijn kerntaken van de overheid. Wij belijden immers dat God de overheden heeft verordend uit oorzaak van de verdorvenheid van het menselijk geslacht om de ongebondenheid van de mensen te bedwingen.

Er zijn veel zaken die om de voorrang strijden, maar de geweldsbestrijding moet naar onze overtuiging meer dan tot nu toe boven aan de politieke agenda staan. De SGP heeft hier steeds consequent op aangedrongen. We willen niet beweren dat er niets gebeurt en evenmin dat met een pakket maatregelen in één handomdraai een oplossing kan worden gevonden. De ernst van de problematiek verdient het echter dat regering en parlement de strijd tegen het geweld als een blijvende absolute prioriteit aanmerken. Het huidige beleid ademt nog niet dat gevoel van urgentie dat het verdient. Voor iedereen zou duidelijk moeten zijn dat dit onderwerp niet zo nu en dan, maar structureel boven aan de politieke prioriteitenlijst staat.

Dieper gaan
Juist nu het economisch voor de wind gaat, is elke karigheid in de uitgaven voor politie en justitie in het bijzonder misplaatst. Maar de geweldsbestrijding is meer dan alleen een geldkwestie. Meer dan op welk ander terrein dan ook zijn diepgang en samenhang in het bestrijden van geweld een eerste vereiste. Schort het daar niet vaak aan? Om een paar voorbeelden te noemen: veel geweld vloeit mede voort uit overmatig drankgebruik en het gebruik van drugs. Wat gebeurt er nu werkelijk om hiertegen een dam op te werpen? Ook het effect van geweld in de media op daadwerkelijk geweld staat als een paal boven water. Waarom wordt dit toch telkens weer gerelativeerd en genoegen genomen met halfbakken zelfregulering? En laten we ook vooral niet vergeten een laag dieper te graven. Wat komt er bijvoorbeeld terecht van een goed gezinsbeleid, wat zo broodnodig is voor de vorming volgens bijbelse waarden en normen?

Uiteindelijk is alleen werkelijk heil te verwachten van het beslag van het Woord van God in de samenleving.

Hypercorrect
Het debat over het bestrijden van geweld is niet gediend met taboes. Ook niet als het gaat om de vraag of de bestraffing van daders van geweld wel adequaat is. Natuurlijk mag juist bij een onderwerp als de straftoemeting niet het volksgevoel tot norm worden verheven. Maar er kan een hypercorrectheid toeslaan.

Het is evengoed te kort door de bocht om de roep om strengere straffen bij voorbaat toe te schrijven aan een verruwing van het rechtsgevoel. Het kan ook de serieus te nemen uitdrukking zijn van een breed gevoel van een tekortschietende evenredigheid in de bestraffing. Laat elke vurige voorvechter van wat een humane bestraffing heet, zich de vraag stellen of hij persoonlijk bereid is de boodschap van de opgelegde straf aan de nabestaanden te brengen!

Aan de andere kant geldt net zo goed dat de roep om herinvoering van de doodstraf, die nu en dan klinkt, zeer verstrekkend is. Deze ultieme straf is in ons land reeds meer dan een eeuw bij wet uitgebannen. Het is echter onmiskenbaar zo dat deze onherroepelijke straf in de Bijbel een rechtmatige plaats wordt toegekend. De SGP heeft met die uitbanning dan ook altijd principieel moeite gehad, hoe huiveringwekkend natuurlijk ook in onze ogen de doodstraf is en hoezeer ook wij de bezwaren delen die worden ingebracht tegen een toepassingspraktijk die lichtvaardig of onzorgvuldig is, of anderszins ernstige gebreken vertoont. In ons verkiezingsprogramma staat daarom de volgende passage: „In de (Grond)wet behoort weer de mogelijkheid te worden opgenomen dat bij levensdelicten en onder duidelijk omschreven en strenge voorwaarden, de doodstraf kan worden toegepast.” Niet op basis van het volksgevoelen, maar wel op bijbelse gronden staat de SGP dit voor.

Oproep politici
De achtergrond van de geweldsproblematiek is divers, de bestrijding niet eenvoudig. Het gevaar ligt op de loer dat de aandacht hiervoor telkens weer versnippert en verflauwt. Duidelijk is dat het ook tegen de achtergrond van de toenemende criminaliteit geen pas geeft zich op de borst te kloppen over de gunstige economische situatie in een zelfgenoegzaam drentelen rond de pot met financiële meevallers. Wat is de welvaart waard als velen bang zijn hun huis te verlaten? Tegen deze achtergrond zouden wij daarom concreet de regering en andere politieke partijen willen oproepen in het komende parlementaire jaar de voorkoming en bestrijding van het geweld gezamenlijk tot een onbetwiste prioriteit te verklaren. Het zou goed zijn als alle fractievoorzitters bijvoorbeeld bij de komende algemene beschouwingen er eens een hoofdpunt van zouden maken wat hún inzet is.

Ons pleidooi om de geweldsbestrijding structureel in het centrum van de politieke aandacht te plaatsen, komt niet voort uit een idealistische opvatting als zou de overheid ooit alle geweld kunnen uitbannen. Dan zou de overheid worden overvraagd. Het geweld is helaas sinds de zondeval een bittere realiteit in het menselijk samenleven. Deze werkelijkheid biedt echter geen grond om in een toename van geweld te berusten. Het tegendeel is waar. De realiteit van de menselijke verdorvenheid moet de overheid juist extra aansporen tot maximale bescherming van het menselijk leven en het passend bestraffen van de aantasting van de medemens, die naar het beeld van God is geschapen.

De auteurs zijn lid van de SGP-fractie in de Tweede Kamer.