„Ik heb geen excuusbriefje gezien”

Sinds 21 maart zijn tienduizenden beesten geruimd en evenveel geënt. Van Brabant via de Veluwe tot Friesland. Bovendien zijn bij vele duizenden dieren in de zogenaamde toezichtsgebieden bloedmonsters afgenomen. Al met al een heidens karwei. De medewerkers van de RVV, zo'n 1600 in getal, konden het werk ternauwernood aan. Om de klus zo goed en snel mogelijk te klaren, riep de dienst de hulp in van honderden andere dierenartsen en studenten diergeneeskunde.

Van boeren en van politici kreeg de RVV de afgelopen weken heel wat kritiek te verwerken. Vooral de communicatie naar de veehouders was slecht. Functionarissen die zomaar het erf opkomen en zonder veel overleg ent- en ruimingswerkzaamheden starten. Die afspreken op een bepaald tijdstip een bedrijf te komen ruimen, en dan zonder nadere aankondiging wegblijven. RVV'ers die na ruiming een boerenerf in wanorde achterlaten, met hier een colablikje en daar een varkensoor.

Huilende boer
RVV-directeur Cloo wil al die kritiek niet zomaar langs zijn rug laten afglijden. „In de uitvoering zullen zeker fouten gemaakt zijn.” Maar in de grote lijn staat hij voor zijn mensen. „Mijn personeel heeft een onvoorstelbare prestatie geleverd en dat onder een grote psychische druk. Als op je linkerschouder een huilende boer hangt en op je rechterschouder een huilende boerin, gaat je dat niet in de koude kleren zitten. En bovendien: op het oog gezonde dieren doden, dat vindt iedereen verschrikkelijk. Maar iemand moet het toch doen? We willen met elkaar het virus er toch onder krijgen?”

In zijn afspraken met de boeren probeert Cloo zo zorgvuldig mogelijk te zijn. Desondanks gaan er soms dingen mis. „We waren in Heerde aan het ruimen toen we, 's nachts om twee uur, hoorden dat er een besmetting was in het Friese Ee. Ik heb de ruimingsploeg onmiddellijk daarheen gestuurd, zodat we de volgende morgen in Ee vroeg konden starten. Die werkelijke besmetting in Friesland had voor ons voorrang boven de te ruimen bedrijven in Heerde, die immers 'slechts' in de cirkel rond een besmet bedrijf lagen.

Het gevolg was wel dat de veehouders in Heerde die op ons gerekend hadden en al afscheid genomen hadden van hun dieren –dat is best een heel ritueel–, toch nog een aantal dagen moesten wachten. Dat was heel vervelend. Maar op dat moment gaan de ontwikkelingen zo snel, dat we eigenlijk niet anders konden. Als eindverantwoordelijke ben je van uur tot uur bezig de goede beslissingen te nemen.”

Filmbeelden
De RVV-directeur kan niet garanderen dat in de praktijk elke ruiming tot in de puntjes wordt afgewerkt, maar zijn streven blijft om netjes en efficiënt te werken. „Er ontstaat over ons werk snel verkeerde beeldvorming. Zo zijn er filmbeelden verspreid van geëlektrocuteerde varkens, die lagen na te schokken. Zoiets speelt in op de emoties van mensen. „Die dieren zijn niet eens dood!” zegt men dan. Maar elke boer weet dat een gedood dier altijd even naschokt. Ik heb aanwijzingen dat ook de desbetreffende journalist dat wist. Maar dan toch die beelden verspreiden!”

Volkomen verrast was Cloo over de ontwikkelingen in Kootwijkerbroek. „Dat het hier twee weken geleden zo uit de hand zou lopen, hadden wij absoluut niet voorzien. Vrijdagavond hadden we nog een voorlichtingsbijeenkomst belegd, waarbij ook de plaatselijke predikanten aanwezig waren. Wij dachten: Dat gaat goed. Maar zaterdagmorgen werden onze ploegen van alle kanten ingesloten. Dat was een griezelige situatie.

Een van de ploegen werd weliswaar vastgehouden, maar niet bedreigd. Zij kregen van omwonenden zelfs friet aangeboden. Maar de andere twee groepen hadden het heel benauwd. Daar was het een wilde bende. Shovels die met hun hefvorken tegen de dienstauto's aanrijden. Gezwaai met ijzeren staven. Om twaalf uur hebben we de hele operatie af moeten blazen. 's Avonds om elf uur was ik er eindelijk uit. Het was een 'narrow escape'.”

Vuile allochtoon
Over de aard en de omvang van het verzet in Kootwijkerbroek kan Cloo zich nog steeds verbazen. „Medewerkers werden uitgescholden voor vuile allochtoon of voor handlanger van de nazi's. Mensen zijn afgeranseld of een bloedneus geslagen, soms alleen maar omdat ze een brief kwamen brengen. Dan vind ik het wel eens moeilijk dat onze dienst op zondag niet mag ruimen vanwege de heiliging van die dag, maar dat voor de bevolking zelf op maandag blijkbaar weer van alles geoorloofd is. En hoe kun je nu opkomen voor dieren en dierenwelzijn en tegelijkertijd een varken in een boom hangen?”

Het geweld in Kootwijkerbroek heeft voor de RVV allerlei vervelende gevolgen gehad. Zo zitten er dertig medewerkers met psychische problemen thuis, vijftien van de RVV en vijftien van toeleverende bedrijven. „Ze worden ondersteund door een traumateam. Sommigen zijn na de gijzelingen in een soort shocktoestand naar het ziekenhuis gebracht. De rellen in Kootwijkerbroek hebben ons werk daar zeker vier dagen vertraagd.”

Wat de RVV-directeur misschien nog het meest is tegengevallen, is dat hij van de relschoppers niet één verontschuldiging heeft gekregen. „Dan heb ik het niet over vergoeding van de materiële schade, de twintig auto's die beschadigd zijn. Maar wat de psychische schade betreft, zou een excuusbriefje toch het minste zijn wat je mag verwachten. Maar ik heb niets gezien.”

Maar nog altijd verloopt het ruimen, enten en screenen in Kootwijkerbroek veel trager dan in andere regio's. „Rond Anjum en Ee hebben we het werk in enkele dagen af kunnen krijgen. Daar hebben we nauwelijks vervelende ervaringen opgedaan. Maar in Kootwijkerbroek hebben we door alle heisa nog maar 10 procent van de klus kunnen klaren. Men blijft ons daar tegenwerken. Zelfs bij het screenen, het afnemen van bloedmonsters in de toezichtsgebieden, doen boeren vervelend en onheus. Daar is dus geen sprake van ruimen, maar alleen van onderzoek dat in ieders belang is.”

Hele colonne
Konden de ruimings- en entingsploegen in Anjum en Ee om zeven uur 's morgens aan de slag, in Kootwijkerbroek is het zeker halftien voor het eigenlijke werk gestart kan worden. „Gisteren hadden we daar meen ik 120 man politie rondlopen. Onze mensen gaan het gebied niet in zonder een hele colonne aan bewaking. We sluiten dan bepaalde secties geheel af en gaan dan bedrijf voor bedrijf aan de slag. Dat geeft allemaal tijdsverlies. Ik heb daar 150 wagens staan die ik zou kunnen inzetten, maar door de noodzaak van politiebewaking kan ik er maar dertig benutten.”

Waarom het in Kootwijkerbroek misging en elders niet? „Ik weet het niet. Nergens hebben we zoveel gecommuniceerd als daar. We hebben voorlichtingsavonden gegeven, mensen van ID-Lelystad zijn naar het gebied afgereisd, boeren mochten in Lelystad komen kijken. Ik weet niet wat er meer zou kunnen gebeuren. Een contra-expertise? Wat moet die eraan toevoegen. Het verzoek om zo'n second opinion voedt slechts de verdachtmaking.”

Cloo wil onder de boeren niet iedereen over één kam scheren. „Er zijn er ook tientallen die zeggen: Ga alsjeblieft ruimen, het is vreselijk werk, maar hoe sneller het gebeurt, hoe beter.”

Levend afvoeren
Om al het werk uit te voeren, denkt de RVV-directeur nog 25 werkdagen nodig te hebben. „Er zijn nog 200.000 dieren die geruimd moeten worden. Dat moet in vijf weken kunnen, als er tenminste geen nieuwe gevallen bijkomen en de veehouders meewerken. Een voordeel is nu dat we de dieren meestal niet meer op het bedrijf hoeven te doden, maar 'normaal' naar de slachthuizen af kunnen voeren. Mensen tonen zich verbaasd dat dat nu opeens mogelijk blijkt, maar dat houdt gewoon verband met de regels. Pas als een dier veertien dagen gevaccineerd is, mogen we ze levend van het bedrijf afvoeren.”