Mkz-vrees slaat om in woede

Langley, Haydon Bridge, Hallington, Kirkwhelpington en Cambo – het zijn dorpjes waar het mkz-virus heeft toegeslagen. Geen twijfel mogelijk, maar daar begint meteen de onzekerheid. Ruimen, niet ruimen, hoe, in welk gebied, wat te doen met de resten? Binnen het ministerie moet daar inmiddels enige beleidsmatige helderheid over bestaan, zou je menen. Niet helemaal.

Daar kwam een boerenvrouw uit Allendale onlangs achter. De Hexham Courant meldde dat zij als een hoopje ellende wezenloos over de keukenvloer kroop. Zojuist had ze gehoord dat de massale slachting van alle schapen die in het 13.000 hectare tellende weidegebied van de Hexhamshire Common grazen, toch was afgeblazen. Voor de kerngezonde dieren uit de kudde van haar boerderij kwam de ambtelijke wijziging te laat, ze waren net afgemaakt.

Gelukkig dat de voorman van de Nationale Bond van Schapenhouders, David Smith, een streekgenoot, lijn probeert te krijgen in de chaos die de slachtpartijen omringt. Na onderhandelingen met landbouwminister Nick Brown kreeg Smith, die zelf een boerderij heeft bij Haydon Bridge, het vorige week gedaan dat de weinig overtuigende aanpak van de mkz-crisis zal worden heroverwogen. Deze week voert hij gesprekken met premier Tony Blair.

Ambtenarij
Wat de boeren betreft, het is hoog tijd dat ze duidelijkheid krijgen. De Hexham Courant verhaalt bijvoorbeeld van Michael Lee. Deze boer uit Harwood Shield kreeg in de loop van een week te horen dat al zijn 2200 schapen en 200 runderen zouden worden geslacht, nee, alleen de schapen, nee, de schapen en een deel van de runderen, nee, toch geen van alle.

Lee: „Ze wilden een deel van mijn vee afmaken dat 6 mijl (een kleine 10 kilometer, red.) uit de buurt verkeerde van het dichtstbijzijnde geval van mkz-besmetting. Ze lijken niet te begrijpen hoe we boeren in de heuvels. Ze gaan er voetstoots van uit dat alle weidegrond keurig is afgepaald. Van verschillende kuddes, die zich ophouden in open moerasgebied, hebben ze kennelijk nog nooit gehoord.”

Direct gevolg van het gesprek tussen Smith en de minister is dat de meeste schapen op de open gronden daar tot nader order mogen grazen. De schapen moeten wel in de open lucht lammeren.

Nog zo'n verhaal. Twee weken na de bevestiging van de eerste mkz-gevallen in de buurt van de Hadrian Wall (muur die de noordelijke grens van het Romeinse Rijk vormde, red.) kregen de buren van de getroffen boer in Cawfields te horen dat het met hun vee wel snor zat. De dag daarop werd hun verteld dat hun vee uit voorzorg zou worden vernietigd.

„We weten niet waar we aan toe zijn. Iedere dag waait de wind uit een andere hoek”, aldus Angus Murray, een boer uit Sewingshields bij de Hadrian Wall, wiens familie generatieslang blackface-schapen heeft gefokt. Bill Aynsley uit Hallington weet inmiddels wél waar hij aan toe is. Sinds vorige week heeft hij 73 runderen en 600 schapen minder. Anders gezegd, hij heeft er niet één meer over.

„Hoe het begon? We weten het niet. Sinds november hebben we er geen vee meer bijgekregen en sinds Kerst zijn we niet meer naar de markt geweest.” Aynsley is vol lof over de mensen 'aan de basis'. „Zij doen goed werk. Maar de ambtenarij, dát is het probleem. Mijn vee is van kant gemaakt en sindsdien is het MAFF al vijf keer van gedachten veranderd, of het de brandstapel op moet of dat ze de resten beter in een massagraf kunnen schuiven.”

Dwazen
Parlementslid voor Hexham Peter Atkinson valt Smith volmondig bij. Ook hij vindt dat het MAFF in Noord-Engeland op zijn zachtst gezegd hier en daar wat steekjes laat vallen. Tekenend vindt hij dat toen de crisis twee weken geleden uitbrak, de dag daarop één persoon kwam opdagen om vee te ruimen. Er was om drie personen gevraagd. De andere twee lieten verstek gaan, want er was slechts één geweer. De volgende dag waren er wel drie mannen, die ook nog eens vier geweren bij zich hadden. Opnieuw met reden, want twee van de geweren waren defect.

Toen het ruimen van het eerste geval in de streek eenmaal op gang kwam, deed het MAFF opnieuw een duit in het zakje. Het ministerie, inmiddels toch gewapend met enkele weken ervaring elders, aarzelde en bleef maar wachten. Verbranden of in een massagraf? – het dilemma waarop Aynsley al doelde. De dode dieren moesten maar in een massagraf, luidde uiteindelijk de order uit Londen. Maar toen de vrachtwagens op de bewuste boerderij arriveerden, mochten ze de dam niet op. Toen ze eenmaal weg waren, kwam het volgende directief. Of er snel vrachtwagens konden worden gestuurd om de gedode dieren op te halen.

Op twee andere, aangrenzende boerderijen verliep én het ruimen én het laden zonder problemen. Toen bleek echter dat het massagraf om 4 uur 's middags –keurige kantoortijd– dichtging. De vrachtwagenchauffeur parkeerde zijn trieste lading in arren moede maar langs de kant van de weg, in de buurt van een gehucht. Dorpsbewoners laaiend. Geen denken aan, dat de 'sluitingstijd' kon worden verruimd. Nick Howard, een van de betrokken boeren: „Het MAFF moet onder druk worden gezet om dode dieren zo snel mogelijk te verwijderen.”

Ook het verbranden leverde soms problemen op. Vanaf een van de plekken die de ambtenaren van het MAFF hadden aangewezen, waaide alle rook rechtstreeks naar de naburige boerderij.

Smith schudt het hoofd. „Uiteindelijk komt veel van de vrees en woede van de boeren voort uit het simpele gegeven dat ze als dwazen worden behandeld. Zij worden onwetend gehouden over wat er gaande is. Het is onbestaanbaar, dat wanneer een geval wordt vastgesteld, de buren niet eens op de hoogte worden gesteld. Wat hier gebeurt, heeft bijna iets weg van terreur.”

Dieren infecteren
Tegenover de kritiek op de overheid staat de beschuldiging dat de boeren ook zelf niet brandschoon zouden zijn. Al eerder doken er geruchten op dat boeren illegaal schapen vervoerden om zo in aanmerking te komen voor meer compensatie.

Het Britse leger beschuldigde deze week een aantal veehouders van het infecteren van hun eigen dieren met het mkz-virus. Ze zouden het volgens de Britse krant The Times hebben gedaan om geld aan de crisis te verdienen. „We hebben contact gehad met de politie en zij heeft ons verteld dat men zich hier zorgen over maakt”, aldus majoor L. Giles van het hoofdkwartier van de mkz-bestrijding van het leger.

Een woordvoerder van de politie kon niet bevestigen dat boeren hun dieren opzettelijk aan het virus blootstellen. „We weten niets van onderzoeken, maar hebben wel geruchten gehoord”, aldus de zegsman tegenover The Times.