Nieuws over ”tongblier” slaat in als een bom

Laboratoriumonderzoek bij ID-Lelystad bevestigde gistermorgen dat de koeien bij Meindersma werkelijk mkz hadden. Binnen een dag hadden meer dieren dezelfde verschijnselen. Gistermiddag zijn de 56 melkkoeien en de ongeveer vijftig stuks jongvee gedood en afgevoerd. Ook de 37 bedrijven binnen een straal van 2 kilometer rond de boerderij moeten eraan geloven.

Het gebied werd gisteren direct hermetisch van de buitenwereld afgesloten. De politie blokkeerde alle toegangswegen. Een agent bij de afgezette Grienewei, net buiten Oostrum: „We laten alleen aanwonenden door. Buitenstaanders mogen hun weg alleen vervolgen als ze aantoonbaar dringende redenen hebben om naar Ee te rijden.”

Onvoorstelbaar
Het onheilspellende bericht houdt Ee in zijn greep. Moeders staan met hun kinderen op straat in groepjes met elkaar te praten. De dorpsschool heeft de deuren meteen gesloten. „Onvoorstelbaar”, zegt een vrouw. „Iedereen is totaal van de kaart”, zegt haar buurvrouw. „We kennen alle boeren hier bij naam.”

De bevolking kijkt gespannen naar de mannen in witte pakken en de kranen met grijpers die voorbijrijden. Die beelden kennen ze alleen nog maar van de media. In werkelijkheid ziet het er allemaal nog angstaanjagender uit.

Ee ligt midden in een veehouderijgebied met grote boerenbedrijven. Deze streek is de bakermat van het Friese stamboekvee. Nu moeten door de mkz-uitbraak bijna veertig boerderijen met zo'n 4000 stuks vee de komende dagen worden geruimd. „Juist deze streek is aangemerkt als landbouwgebied met veel potentie. Het zijn stuk voor stuk kerngezonde en moderne bedrijven met verdere ontwikkelingsmogelijkheden”, aldus burgemeester R. Cazemier van Dongeradeel, waar Ee onder valt.

Een boer verlaat met zijn terreinwagen het afgegrendelde gebied. Zijn vrouw kwam gistermorgen huilend de stal in lopen. Na uren van spanning was het vonnis geveld. „Toen zij me vertelde dat het mond- en klauwzeervirus bij de buurman was aangetroffen, viel mijn toekomst aan gruzelementen.”

Spannende weken
De boeren Nutma, Brouwer en Wienia vrezen het ergste. Hun boerderijen liggen aan de Tichelwei, een doodlopende weg bij Oostrum. „Nét buiten de 2-kilometerzone”, zegt Nutma. „Als de ziekte morgen op nog een ander bedrijf uitbreekt, gaan ook wij eraan”, weet Brouwer. „Dan zijn we niet alleen onze dieren, maar minstens een kwart van ons jaarinkomen kwijt. Minstens.” De twee collega's maken met een spa en een grondboor gaten in de grond. Ze plaatsen de brievenbussen, die normaal bij de oprit van het erf staan, aan het begin van de weg. Geen pottenkijkers op de Tichelwei. Boer Wienia hangt uit het raampje van zijn auto en kijkt ernaar. „We gaan zeer spannende en onzekere weken in, dat verzeker ik je. De grote vraag is: hoe kon de ziekte bij Meindersma uitbreken? Als je dan bedenkt dat een loonwerker nog vorige week bij tal van bedrijven hier in de buurt aan het mestrijden is geweest, word je niet vrolijker. De zuigslang heeft in bijna alle mestputten gehangen.”

Wienia: „Ik heb 200 melkkoeien en 155 stuks jongvee. De melkkoeien staan op het ene, de jonge dieren en een aantal drachtige vaarzen op het andere bedrijf. Zaterdag zit mijn mestput vol. Wat moet ik? Maar wat nog erger is: Ik mag met mijn vaarzen niet over de weg, dus kan ik ze na het afkalven niet melken.” Boer Brouwer: „Het klinkt vervelend, maar je kunt de kalfjes maar het beste zo snel mogelijk na de geboorte een doodsklap achter de oren geven.”

Het drietal: „Hoe wij tegen het doden van gezonde dieren aankijken? Laat maar. Er wordt voor ons gedacht in Brussel. Wat wij vinden doet er toch niet toe. We dringen onze emoties zover mogelijk weg. We kunnen hier wel gaan staan janken, maar dat helpt niets.” De Friezen kijken elkaar glimlachend aan. „Als onze bedrijven deze klap overleven, dan zijn we al blij. „De hoogte van de ruimingsvergoeding is natuurlijk nooit in evenwicht met de ongetwijfeld hoge prijs van een nieuwe veestapel. En waar halen we zo veel koeien vandaan?”

Geruchtenmachine
In Friesland is ontsteld op de uitbraak gereageerd. „Dit is een zwarte dag in de geschiedenis van onze provincie.” Een sombere commissaris van de Koningin Nijpels stak zijn diepe bezorgdheid gisteren niet onder stoelen of banken. „We hadden gehoopt dat onze provincie mkz-vrij zou blijven, maar die hoop is nu de grond in geboord.”

Voor H. Oosterveld, hoofd van het ministerie van Landbouw in Noord-Nederland, is het een volstrekt raadsel hoe de dieren in Ee ziek konden worden. Ook minister Brinkhorst van Landbouw heeft gisteren in de Tweede Kamer gezegd dat het „volstrekt onhelder” is waar de mkz-besmetting in Ee vandaan komt. „Dit bewijst hoe zorgvuldig we met het virus om moeten gaan”, aldus de bewindsman. De besmette boerderij in Ee is een gesloten bedrijf waar volgens Brinkhorst het laatste jaar geen sprake is geweest van aan- en afvoer.

Brinkhorst gaf aan dat suggesties over contact met Oene „speculatieve berichten” zijn. „Bij speculatie over verspreiding van het virus is niemand gebaat”, vindt de bewindsman. LNV-directeur Oosterveld liet gisteren weten dat de AID bezig is te bekijken hoe het virus Ee mogelijk kon bereiken.

De geruchtenmachine draait inmiddels op volle toeren. Zo zijn er wel degelijk contacten geweest tussen Friesland en de Veluwe: in het crisisgebied waren ook Friese politiemensen ingeschakeld. Verder heeft het destructiebedrijf Rendac, dat kadavers van de besmette Veluwe vernietigt, ook een vestiging in Bergum, vlak bij Ee. Maar Oosterveld wil uit deze feiten nog geen enkele conclusie trekken.

Een dierenarts uit Dokkum, die dinsdagmorgen mkz op de boerderij in Ee vaststelde, vindt het erg belangrijk dat er snel duidelijkheid komt over de oorzaak. Hij vreest nieuwe uitbraken. „Als deze uitbraak niet te traceren valt, vrees ik het ergste.”

Geweldige stress
In een straal van 2 kilometer rond het getroffen bedrijf worden 3000 runderen en 700 tot 800 schapen vernietigd. LNV-directeur Oosterveld: „We steken geen energie in preventief enten. We zetten alles op alles om de immense klus nog voor de paasdagen te klaren. De capaciteit van destructor Rendac lijkt vooralsnog voldoende. Verder komt binnen een straal van 10 kilometer zo goed als alles stil te liggen: verplaatsing van vee, sperma en embryo's is verboden. Melk wordt wel opgehaald, maar krijgt een speciale warmtebehandeling. De melk van de nog niet geruimde bedrijven binnen de 2-kilometerzone wordt vernietigd. Ik hoop dat we het virus snel de baas zijn.”

De uitbraak heeft in Ee vergaande consequenties. Alle 27 christelijke basisscholen in Dongeradeel hebben gisteren hun leerlingen naar huis gestuurd. Ook de openbare basisscholen in de zone van 4 kilometer rond het besmette bedrijf zijn gesloten. Veel evenementen die op het programma staan, zullen worden afgelast.

Burgemeester Cazemier van Dongeradeel deed gisteren een klemmend beroep op buitenstaanders om het gebied te mijden. „Laat ons liever met rust. Onze boeren leven onder geweldige stress.”